1924-nji ıylyň maı aıynda 83 ıyl mundan ozal Türkmensährada Jemhuriıet
düzgüny yglan
edylyär. Bu Jemhuriıet Türkmen ıaşullaryň we ahunlaryň maslahty
bilen Omçalda dörän şuranyň tarapyndan
yglan edilıär.
Döredilen Şura
ıaşullardan Hojaniıaz han, Göky Sofy , Jänmät
han we beılekiler;
we Ahunlardan bolsa
welijan Ahun, Rejeb Ahun we Osman Ahun gatnaşypdirlar. Şuranyň
agzalarnyň adlary taryhda sept bolypdir we olar öz arasyndan Osman
Ahuny
Jemhuri başlygy edip saılapdirlar.
Osman Ahun kim?
Taryhy
çeşmeleryň berıän maglumatlarna görä Osman Ahun bilimli we beıik mertebeli
adam bolypdir. Ol 1867-nji ıylda Kümişdepede enden dogupdyr. Buharanyň
göklydaş medresesynde okapdyr we okuwy gutarandan soň öz
halkynyň Arasyna gelyp Mektep açyp türkmen çagalarny mektepde
okadypdyr. Osman Ahun syıasy taıdan hem ösen we tejribely adam
bolupdyr. Ony Türkmensahra Jemhurysnyň
ıollabşçylarnyň Eıranyň Merkezy Hökumetinden eden talablaryndan
aňlap bolyär.
Osman Ahuny tanaıän adamlar
we ony ıakyndan gören käbir ıaşullar häzyr arada we Türkmensährada
ıaşaıärler.
Eıran Türkmenlernyň taryhny
öwrenıän adamlar ıäde olaryň ıakyn taryhy barada barlak işini geçirıänler
Osman Ahunyň ıolbaşçylygy baradada soňky wagtlarda azda bolsa maglumat
berıärler.
Türkmenleriň islegleri
we merkezy hökumetden talablary
Täze
dörän Türkmensähra jomhurıeti öz
isleglerne parahatçylyk ıol bilen ıetmäge niıet etıär. Türkmenler öz ilçilerni
merkeze (Tährana) ıollaıarlar. olaryň käbir islegleri şular bolupdyr:
1. Türkmensahrada Goşunug ıolbaşçylary ıerli ilatdan bolmali.
2.
Türkmensähraň ekin ıerleri türkmenlere
berlmely.
3. Maşatda 28 sany
günäsiz ıatan türkmenler tussaghanadan azat bolmaly.
4. Türkmenleryn ıaraglary öz
ellerinde galmaly.
Türkmensähra Jemhurıetinden
gazanylan Tejribeler
Iran
Türkmenlerniň ilkinji gezek Türkmensährada öz ıerli hökmetini dörtyär we bir
ıyl ıaryma golaı dowam
etıär. İöne
türkmen Serkerdeleri bir näçe ıyl öz söweşlerni Riza şaň
garşysyna dowam etdirdıärler. Türkmenleriň gozgalaňy we eden Hreektleri
hiç bir ıere bagly bolmandyr. Iran Türkmenleri birinji gezek Iran
Taryhynda Jemhuri
Düzgünniň döremegny teklip etıär şonuň üçin hem olaryň eden
syıasy hereketi bir progresiw häsiıete eıe bolıar. Başga bir häsiıeti Türkmen
Tiıre Taıpalaryň birleşdirmegi bolıär.
Jemhurıetyň ykbaly
Türkmensährada dörän Jemhurıeti Riza
Şa Pählewiıniň tarapyndan gahar gazab bilen
basylyb ıatyrlaıär. Iran Türkmenleryde ıurdyň başga miletlery ıaly tarıh
boıy eıeläp gelıän özerkinliklerni elden berıärler. Köp sanly Türkmenler bolsa
Riza Şaň hökmetiniň tarapyndan atylıär ıäde tussaga edilıär.
İuwurtde bolsa
parslaşdyrma prosesy zor billen gün tertibne girıär. Eıran halklary
öňkidende beter gysylıär. Täze dörän ıagdaıa jydamany köp sany Türkmenler bolsa
öz dogdyk mekanlarny terk edip gidmäge mejbur bolıärler.
Merkezleşen Riza şanyň
hökumety Pars dilini Türkmensahrada-da resmi dil etıär.Türkmen Milli egin
eşikleriň geılmegi gadagan bolıär hatta käbir
Taryhy çeşmeleriň
berıän maglumatlarna görä gök çaı içmek hem gadagan bolıär.
Merkezi hökmet Türkmensähra
Jemhuriıeti ıeňylenden soň Türkmen jemygatnyň tertib düzgünni
degişdirmek üçin Hezaralary göçürp getirıär.
Ynha
83 ıyl Türkmensährada Jemhuriıet yglan edilenden
geçdi. Eıranda ıaşaıan Türkmen ildeşlermize ıakyn Taryhyna degişly wakalar barada
az maglumat berilyär.
Osman Ahun we Türkmen ıaşullary dindar
adamlar bolsalarda olar hiç haçan Eıranda tanadylmaıär. Türkmen taryhçylarnyň
we Alymlarnyň bir borji şu möhüm taryhi waka
barada maglumat
beryp Jemhuriıet günini Türkmensährada belläp geçmekleridir.
|