|
300.000 ıyla ıakyn
|
Türkmenistanyñ topragynda
Aşel
tipli ıadygärlik.
|
|
100.000 ıyla ıakyn
|
Türkmenistanyñ topragynda
Muste
tipli ıadigärlik.
|
|
8000-6000 ıyl M.ö
|
Türkmenistanda neolit zamanynyñ ıadigärlikler.
|
|
7000 M.ö
|
Günorta Türkmenistanda ekerançylygyñ ösüşi.
|
|
5000-4000 ıyl M.ö
|
Giyçki neolit zamanynyñ ıadigärlikleri.
|
|
4000-2000 ıyl M.ö
|
Türkmenistanyñ topragynda
neolit we bürnç zamanynyñ ıadigärlikleri. (Änew
I-III, Namazgah
I-IV)
|
|
4000 M.ö
|
Günbatar Türküstanda Türk medeniıetiniñ ösmegi.
Mary medeniıetiniñ güıçli döwri.
|
|
2000 ıyl M.ö
|
Irki demir zamanynyñ
ıadigärlikler (Änew IV, gadymy
Dehistan
medeniıeti)
|
|
750 M.ö
|
Sakalaryñ
(Skitleriñ) İevropa göçüşi.
|
|
550-547 M.ö
|
Pars şasy Kuroşyñ Par/Parfıa we Hirkanıa (häzirki Astrabada
geçiren ganly ıörişi)
|
|
530 M.ö
|
Ürgece we Mara çözup gelen
Kuroş کورش şazada
Tumar hanyma ıeñlip,
heläk bolıar.
|
|
522 M.ö
|
Margiıanad (Maryda)
Faradyñ
yolbaş-çylygynda halk gozgalanyñ möwç alıar.
|
|
522 M.ö
|
Parfıada we
Hirkanıada Akamenitleriñ
هخامنشلرینگ
garşysyna gozgalañ.
|
|
521 M.ö (mars)
|
Eıran
şasy Darıuş
I Parfıalylaryñ gozgalañyna garşy Vişpauzatiş diıen ıere goşun
sürıär.
|
|
329 M.ö
|
Aleksandr Makedonskiniñ Mara ıörişi.
|
|
300M.ö(ortasy)
|
Parfıa döwleti selukitler döwletinden bölünip aıryldy.
|
|
300-200 M.ö
|
Gadymy Horezim medeniıeti ösüp, Türküstanda uly döwlete öwrüldi.
|
|
250 M.ö
|
Parfıa (Äşkan) urugly
Ärşek (Ärtek), Ärdogan
serdarlar Etrek-Tejen arasyndaky topragy eıeledi. Sakalaryñ
ıeñilmegi, Sarmatlaryñ gudrata ıetmegi.
|
|
247 M.ö
|
Parfıa döwletiniñ baştutany Ärşek, Nusaıda başyna täç geıp, ol
ıeri paıtagt belleışi.
|
|
209 M.ö
|
Göktürkleriñ baştutany
Tümen
hanyñ gudrata ıetmegi.
Hun Türkleriñ serdary
Mete hanyñ
gudrata ıetişi.
|
|
174 M.ö
|
Mete hanyñ
ölümi.
|
|
171-138 M.ö
|
Parfıa patyşasy
MitridatI-iñ
patyşalyk sürmegi, şonuñ dolandıran wagtynda Parfıanyñ uly
imperiıa öwrülmegi.
|
|
160 M.ö
|
Türkleriñ ata-babalary hasaplanıan “İuweçilariñ” Yssyk köle
tarap süışmegi.
|
|
50 M.ö
|
Hun Türkleriñ, Hytaya (Çine) tabyn boluşy.
|
|
10 M.s
|
Parfıada “kiçi” arşakitler urugynyñ gudrata ıetişi.
|
|
35-36
|
Parfıa döwleti bilen Rim imperıasynyñ söweş.
|
|
87
|
Parfıa ilçileriniñ Çine iberilmegi.
|
|
300
|
Türkmenleriñ arasynda Hyrystyyan dininiñ ıaıramagy.
|
|
420
|
Maryda Nesotrian metropolisiıanyñ döredilmegi.
|
|
425
|
Abdal (Ak Hun) döwletiniñ Jeıhun we Maryda döremegi.
|
|
426
|
Eıran patyşasy Bähram5-iñ Abdallaryñ üstüne ganly ıörişi, Abdaly
hanyñ Maryda öldürilşi.
|
|
433
|
Çin imperatorlygynyñ 3-nji urugy Tubaılaryñ gysyşy neticesinde
Altaı we Gylyç hanlygynda oturan Türkleriñ Türküstana göçüşi.
|
|
434
|
Günbatar Hunlaryñ serdary
Atillanyñ
tagta çykyşy.
|
|
452
|
Atillanyñ İevropa taryhy ıörişi
|
|
454
|
Atillanyñ ölümi.
|
|
522
|
Faradyñ
baştutanlygynda Maryda halk gozgalañynyñ möwç almagy.
Türk hakany
Tümen han
“Juwan-juwan”lary ıeñip, uly günbatar Göktürk döwletini doganlar
Istemi
han we Muhan
han tarapyndan esaslanmagy.
|
|
533
|
Tümen ogly
Guly hanyñ
gudrata ıetmegi.
|
|
534
|
Guly hanyñ ogly
Muhanyñ
gudrata ıetmegi.
|
|
550
|
Hazar türkleriniñ günorta Orsıete yörişi.
|
|
552
|
Awar Türkleriniñ, Göktürkler tarapyndan ıeñilmesi.
|
|
566
|
Abdal häkimiyetini ıykmak üçin Göktürkleriñ serdary Istemi
hanyñ, Eıran şasy Enewşirwan bilen birleşmegi.
|
|
576-603
|
Istemi han ogly,
Tarbu hanyñ
höküm süren döwri.
|
|
581
|
Göktürk döwletiniñ, gündogar we günbatar böleklere bölünşy.
|
|
605
|
Türk serdary
Çöl hanyñ,
Eıranly Hosrowa garşy söweşi.
|
|
610
|
Belli Gyzyl alan diwarynyñ Kümüşdepeden salnyp başlanyşy.
|
|
630
|
Gündogar Göktürk döwletiniñ dargamagy.
Hazar Türkleriniñ erkinlige gowuşmagy.
|
|
638
|
Günbatar Göktürkleriñ ikä bölünmegi.
|
|
650
|
Eıran şasy İezdgerIII-iñ, araplaryñ çozuşyna çydaman Mara
sygynmagy.
|
|
651-661
|
Araplaryñ Horasany basyp almagy, Çöl hanyñ Dehistan we Hazar
ıakasynda araplar bilen söweşmegi.
|
|
680
|
Gutluk hanyñ
Göktürk döwletini gaıtadan dikeldeni üçin halk tarapyndan
Ilteriş
lakamyny almagy.
|
|
691
|
Gutluk hanyñ ölümi.
|
|
716
|
Araplaryñ Dehistany basyp almagy.
|
|
731
|
Gutluk han ogly
Gultegin
hanyñ ölümi. Onuñ adyna
dikeldilen mazar daşlaryndaky ıazgylar Türk taryhynyñ altyn
sahypalaryna öwrülıär. Bu taryhy ıadigärlikler Issyk kölüñ
golaıynda ıerleşıär.(Tegin= Şazada)
|
|
734
|
Gutluk han ogly,
Bilge hakanyñ
ölümi.
|
|
744
|
Uıgurlaryñ Göktürk döwletini agdarmagy.
|
|
744-840
|
Uıgurlaryñ höküm süren döwri.
|
|
832
|
Maryly alym Habaş, astronomiki tablitsasyny (nejum jedveli)
düzdi.
|
|
845
|
Gyzyl alan diwarynyñ remond (tämir) edilmegi.
|
|
889
|
Ibn Fadleniñ(Fozlanyñ) yslam dinini ıaıratmak üçin Oguz
Türkleriniñ arasyna sıyıahaty.
|
|
923
|
Çöl Türkleriniñ Çinde gudrata ıetmegi.
|
|
932
|
Garahanly Türkleriñ serdary
Satyk Bugra han
gudrata ıetip ilkinji musulman Türk döwletiniñ düıbüni tutdy.
|
|
937
|
Woşimgir ogly Gabusyñ Gürgen (häzirki Kümmetgowuz) şäheriniñ
häkimi bolmagy.
|
|
969
|
Maryly Mäsoudi
Märvezi مسعودی
مروزی
öz
şahnama eserini ıazdy. Bu eser soñraky ıazlan şahnamalara nusga
bolıar.
|
|
973-1048
|
Belli Türk filosofy, filolog
(logatşynas) we matematik alymy
Äbu-reıhan Älbiruniniñ
ıaşan döwri.
|
|
980 Aug. 8
|
Belli Türk filosofy, medisina
alymy Ibn-Sina
Ürgençde doguldy.
|
|
992
|
Samanit Nuh II-iñ Nusaı, Ürgenç emiri Äl-mamuna, Äbivärdi
(Kakany) bolsa- horezmşasy Äbu-Abdylla bermegi.
|
|
998
|
Gazy(söweşceñ) lakamly Gaznaly Mahmydyñ tagta çykmagy.
|
|
1017
|
Horezimi Gaznaly Mahmyd basyp aldy.
|
|
1025
|
Türkleriniñ bir böleginiñ Seljuklardan aırylyp, soltan Mahmydyñ
tarapyna geçmegi.
|
|
1027
|
Gaznawitleriñ zulmuna garşy Türkleriniñ gozgalañy.
|
|
1031-1041
|
Mesoud Gaznalynyñ höküm süren döwri.
|
|
1032
|
Seljukly Türkmenleriñ Horasan we Ürgence göçmekleri.
|
|
1035 June19
|
Seljuklaryñ Horasanda gaznewit goşunlaryny ıeñmegi.
|
|
1037 june18
|
Belli alym Ibn-Sinan aradan çykdy.
|
|
1038 July
|
Seljuklaryñ Saragty, Maryny we Nişapury eıelemekleri.
|
|
1040 May24
|
Marynyñ töwereginde Dendanakanyñ ıanynda Mesoudyñ goşuny
Seljuklar tarapyndan çym-pytrak edilıär.
Togrul beg, döwletiniñ düıbüni tutıar.
|
|
1055
|
Togrul begiñ Bagdady almagy.
|
|
1058
|
Ibraıym (İenal-Aynalyñ)
gozgalañy.
|
|
1060
|
Soltan Sanjaryñ
buırugy bilen Astrabad we Gürgene Türkmenlerden häkimler
bellenıär.
|
|
1063-1072
|
Seljukly Alp-Arslanyñ höküm süren döwri.
|
|
1069
|
İüsüp Ulug “hajeb-e Has”
Gutagu bilik
kitabyny ıazyp, Bugra
hana hödürlıär.
|
|
1071
|
Alp-Arslanyñ
Mavera-un-nehre ıörişi.
|
|
1072
|
Alp-Arslanyñ ölümi.
Kaşgarly Mahmyd
“Diwan lugat-ättürk” eserini ıazdy.
|
|
1073
|
Seljukly soltan
Mälik şanyñ
buırugy bilen Maryda astronom (resädhâna) binasynyñ gurulmagy.
|
|
1074
|
Omar Hayyamyñ Mary resädhanasynda işlemegi.
|
|
1080
|
Soltan Süleıman ibn Kutulmyşyñ Anadolyny basyp almagy.
|
|
1081
|
Tekeşiñ
gozgalañy we onuñ Maryny ele geçirmegi.
|
|
1086
|
Mälik şanyñ Siriıa ıörişi.
|
|
1092
|
Mälik şanyñ ölümi
|
|
1092-1104
|
Seljukly
Barkiıaryñ
(Börükıarygyñ) höküm süren döwri.
|
|
1101
|
Seljukly soltan
Gylyç Arsalanyñ
meşhur Haçly söweşleri.
|
|
1113-1167
|
Taryh we geografiıa alymy
Abdylkerim Assamanynyñ
ıaşan döwri.
|
|
1118-1153
|
Soltan Sanjaryñ höküm süren döwri.
|
|
1128-1156
|
Horezm şasy
Atsyzyñ
höküm süren döwri.
|
|
1130
|
Soltan Sanjaryñ Mavera-u-nehre ıörişi.
|
|
1144
|
Buharanyñ Oguzlarlar eıeleıär.
|
|
1150
|
Maryda Sanjaryñ ıadigärliginiñ gurulmagy.
|
|
1153 May
|
Oguzlaryñ Maryny alyp, Sanjary ıesir etmekleri.
|
|
1153 Dec.
|
Oguzlaryñ Nişabury basyp almagy. Mahmyt hanyñ gündogar-Seljuk
döwletiniñ hökümdary diıilip jar edilmegi.
|
|
1153-1173
|
Mary we Saragty, Oguz mäligi Dinaryñ dolandyrmagy.
|
|
1153-1205
|
Balhy Oguzlaryñ Zengitler urugynyñ dolandyrmagy.
|
|
1156
|
Nusayda Horezm şasy
Il-Arslanyñ
ady bilen hutba okamak düzgüniñ girizilmegi.
|
|
1156 May 7
|
Soltan Sanjar
62 yaşynda aradan çykıar.
|
|
1161
|
Oguzlaryñ we İazırlaryñ birleşen goşuny Dehistan hem Gürgeni ele
geçirıär.
|
|
1172
|
Maryny Oguzlar eıeleıär.
|
|
1172-1200
|
Horezm şasy
Tekeşiñ
höküm süren döwri.
|
|
1178/9
|
Ürgençde Tekeşiñ
köşgünde alym Fahraddin Razy
فخرالدین رازی
“Ilymlar ıygyndysy” diıen ensiklopediıasyny ıazıar.
|
|
1182
|
Şahyr Reşid-etdin Wetwatyñ ölümi.
|
|
1191
|
Şahyr Änväriniñ ölümi.
|
|
1193
|
Tekeş han Maryny eıeleıär.
|
|
1200
|
Il-Arslan ogly Tekeş hanyñ ölümi.
|
|
1205
|
Balkan we Hazar töwereginden nebit çykarlyp başlanmagy.
|
|
1206
|
İesuka(ıeske)batyryñ [Çingiz hanyñ] güıç toplap başlamagy.
Dehlide Türk döwletiniñ gurulmagy.
|
|
1215
|
Çingiz han Horezm bilen gatnaşıar.
|
|
1220
|
Jelal-etdin
Horezm şasy bolıar.
|
|
1221-22
|
Mogollar häzirki Türkmenistany basyp alıar.
|
|
1224
|
Mogollar bilen söweşmek üçin Hindistana goşun ıygnamaga giden
Jelal-etdiniñ Ürgenje dolanıar.
|
|
1250
|
Müsürde Memluk Türk döwletiniñ emele gelmegi.
|
|
1320
|
Ärsary babanyñ
döwri.
Moin-elmorid
معین المرید
atly kitabyñ arapçadan Türkmençä terjime edilmegi.
|
|
1336
|
Belli Türk harby serkerdesi
Emir Timuryñ
doglan ıyly.
|
|
1353
|
Muhammed Harezmi “Mohabbet nama” atly eserini ıazıar.
|
|
1357
|
Altyn orda hany
Jany begiñ
Horasany ele geçirmegi.
|
|
1370
|
Timuritler döwletiniñ döremegi.
|
|
1384
|
Timur Gürgeni we Mazenderany eıeleıär.
|
|
1394Mars24
|
Türküstanyñ belli soltany we
münjjemi Ulug begiñ
doglan güni. Wepaty 1449
|
|
1405 Feb.18
|
Emir Timuryñ ölümi.
|
|
1405-1406
|
Temuritleriñ garşysyna Ogurjalylaryñ gozgalañy.
|
|
1405-1447
|
Şahroh Timuryñ
höküm süren ıyllary.
Bu döwürde Marynyñ (Abdulla han galansynyñ) täze ıerde düıbi
tutuıar.
|
|
1410
|
Şahrohyñ permany bilen Mary galasynda dikeldiş işleriniñ
başlanmagy.
|
|
1428
|
Özbek Türk döwletiniñ döreışi.
|
|
1437-1560
|
Gazan tatar Türkleriniñ höküm süren ıyllary.
|
|
1441-1793
|
Kyrym tatarlarynyñ höküm süren ıyllary. (olar soñra zor bilen
Orsıete birikdirilıär)
|
|
1446-1556
|
Astrahan Türkleriniñ höküm süren ıyllary.
|
|
1469-1509
|
Soltan Söyün Baygaranyñ
Hyratda höküm süren ıyllary.
|
|
1470
|
Gara-goıunly Türkmen döwleti dargaıar.
|
|
1486
|
Wepaıy,
Türkmen dilinde “Rownak ul-yslam” رونق السلام eserini ıazıar .
|
|
1486
|
Özbek hany Şeıbany hanyñ Horezme çozmagy, onuñ ol ıerdäki
Türkmenler bilen çaknyşmagy.
|
|
1498-1556
|
Şahyr
Muhammed Fuzulynyñ
ıaşan döwri.
|
|
1501 jan 3
|
Belli Türk şahyry
Alyşyr Nowayy
aradan çykdy. (Doglany 1441)
|
|
1503
|
Ak-goıunly Türkmen döwletiniñ dargamagy.
|
|
1510
|
Gyzylbaş Ismaıyl
Säfävi
Mary we Hywa ıörişi, onuñ Şeıbany han tarapyndan yzyna
serpikdirilmegi. Hywa döwletiniñ düıbüniñ tutulmagy.
|
|
1517
|
Müsür Memluk Türk döwletiniñ soñy.
|
|
1526
|
Dehli Türk döwletiniñ soñy.
Babur Türk döwletiniñ döreışi.
|
|
1540
|
Türkmeniñ merdana ogly
Aba serdar,
Säfävitli Tahmasp şaha garşy Etrek-Gürgende gozgalñ göterıär.
|
|
1557
|
Astrabat, Aba serdaryñ eline geçıär.
|
|
1558
|
Aba serdaryñ haıynlyk bilen öldürilmegi.
|
|
1558
|
Inglis diplomaty Antoni Jinkinson,iñ Astrabada, Hazara we Hywa
syıahaty.
|
|
1558-1602
|
Türkmenistanyñ Wezir we şonuñ
bilen ıanaşyk welaıatlarda
Hajymuhammed hanyñ
höküm süren wagty.
|
|
1561 Jan 31
|
Beıik harby serkerde, şahyr
hanlar hany Bayram
han Türkmeniñ
öldürilmegi.
|
|
1570
|
Häzirki Akgala şäheriniñ düıbi tutulıar. Türkmenleri kontrol
edmek üçin şah ApbasI-iñ buırugy bilen ol ıere Gajarlar göçürlip
getirilıär.
|
|
1593/4
|
Türkmen serdary
Alyıar beg
Astrabad welaıatynyñ hökümdary bolıar.
|
|
1596
|
Alyıar ogly
Muhammedyar
han Astrabadyñ häkimi bolıar.
|
|
1597
|
Muhammedıar hany “Okly” Türkmenler öldürıär.
|
|
1598
|
Şah Apbasyñ Okly Türkmenlere garşy ıörişi.
|
|
1603-1663
|
Hywa hany
Abulgazy Bahadur hanyñ
höküm süren ıyllary.
|
|
1614
|
Rus ilçileri Mihail Tihonov we Aleksey Buharov, Duruna, Nusaıa
we Kaka syıahat edıär.
|
|
1623-1642
|
Hywany Isfendiyar hanyñ dolandyrmagy.
|
|
1627
|
Baıram hanyñ ogly
Abdyrahym
hanyñ ölümi
|
|
1629
|
Abulgazyñ goşuny Nusaıy we Duruny basyp alıar.
|
|
1639/40
|
Abulgazynyñ Mañgyşlak we Balkan Türkmenleriniñ arasynda bolmagy.
|
|
1641
|
Ajylar urugyndan Türkmen söwdigärler Moskwa gidıärler.
|
|
1643
|
Abulgazynyñ Aralda han diılip jar edilmegi.
|
|
1647
|
Abulgazynyñ Tejene ıörişi.
|
|
1648
|
Abulgazynyñ goşunynyñ Bamy we Börme Türkmenlerini derbi-dagyn
edip, talamagy.
|
|
1651
|
Abulgazynyñ Etrek sährasynda
Türkmen kethudasy
Baırajyñ göçüne
talañ salmagy.
|
|
1660
|
Abulgazynyñ meşhur “Şejere-ıe Terakime”
شجره تراکمه
eseriniñ
ıazylmagy.
|
|
1665
|
Sibir özbekleriniñ Orsıete birikdirilmegi.
|
|
1688
|
Nedir Owşaryñ/Afşaryñ doglan ıyly.
|
|
1689
|
Hywany
Ereñ
hanyñ dolandyran wagtynda Türkmenleriniñ urug baştutanlarynyñ
häkimiıeti ele geçirmegi.
|
|
1690
|
Buhara emiriniñ goşunlarynyñ Mara çozup gelmegi.
|
|
1700-1760
|
Gündogaryñ görnükli filsofy Döwletmämed Azadynyñ
ıaşan döwri.
|
|
1710-1770
|
Şahyry we ıazyjy
Nurmohammed Andalybyñ
ıaşan döwri.
|
|
1710
|
Erkin Hokand döwletiniñ döredilmegi.
|
|
1713
|
Mañgyşlak Türkmenleriniñ wekili
Hojanepes
Astrahana/ Ajdarhana gidıär.
|
|
1714 May14
|
Hywa rus goşunlaryny ıollamak hakynda Piıotr I senat mejlisine
buıruk berıär.
|
|
1715-1728
|
Şirgazyhanyñ
döwri; Mary, Köpetdag, Etrek, Mañgyşlak we Aadak Türkmenleriniñ
oña boıun egdirilmegi.
|
|
1715 April
|
Piıotr I Hazar kenar ıakalaryna we Türküstana Bekoviç-Çerkaskini
ıörite ilçi edip iberıär.
|
|
1716 Oct 9
|
Çerkaski, Düıpgaraganda harby galanyñ düıbüni tutıar.
|
|
1719
|
PiıotrI Hazar ıakasyna Berde, Saımonov we Urusovy ıörite ilçi
edip iberıär.
|
|
1720
|
Hazar deñziniñ 1-nji ylmy kartasy çyzylıar.
|
|
1720-1790
|
Şahyr
Abdylla Şabendäniñ
ıaşan döwri.
|
|
1721
|
Swedenli offisser L. Stralendborg Türk hanlarynyñ Orhun we
İeni-seıidäki mazar daşlaryny tapıar. Bu tapyş taryhymyzyñ
aıdyñlaşmagyna uly bähbit bolıar.
|
|
1728
|
Nedir Owşaryñ Mugan çölünde täç geıiş dabarasy.
|
|
1730
|
Nediriñ zulmunyñ garşysyna Türkmenleriñ gozgalañy.
|
|
1730
|
Keymir
hanyñ(Kör) Nedir şanyñ zulmuna garşy gozgalañy.
|
|
1733
|
Nediriñ Jeıhun we Hywa töwereklerine ıörişi.
|
|
1733-1798
|
Milli şahyr
Magtymguly pyragynyñ
ıaşan döwri.
|
|
1740
|
Hywa-abat şäheriniñ düıbüniñ tutulmagy.
|
|
1741
|
Kapitan Tebelev Hazaryñ gündogar kenaryna syıahat edıär.
|
|
1743
|
Nediriñ zulmuna garşy Türkmenleriñ gozgalañynyñ gaıtadan möwç
almagy.
|
|
1743
|
Hazaryñ gündogar tarapyna kapitan Budruf syıahat edıär.
|
|
1743/44
|
İomut we Salyr hanlarynyñ ıardamy bilen Artyk Ynagyñ Hywa hany
Abulgazy II-ni ıykmagy.
|
|
1744 -45
|
Etrek-Gürgen Türkmenleriniñ Nediriñ zulmuna garşy gozgalañy.
Nediriñ hökmi bilen öldürilen Türkmenleriñ kellelerinden minara
ıasalmagy.
|
|
1744
|
Akgalaly Gajarlaryñ serdary Petaly hanyñ Nediriñ buırugy bilen
öldürilmegi. Onuñ ogly Mämetesen han “Daz” türkmenleriniñ
arasyna sygynıar.
|
|
1745
|
Nediriñ Çärjewe ıörişi; Sukıaryñ golaıynda olaryñ ıomutlar bilen
söweşi.
|
|
1745 june
|
Nedir şanyñ öldürilmegi. Täze döwlet gurmak üçin Ahmad Dürrany
Gökleñ türkmenlerinden ıardam soraıar.
|
|
1745
|
Kapitan V.Kopytovski komandasy astynda rus gämileri Mañgyşlaga
gelıär.
|
|
1747
|
Amyderıa ıakasyndaky türkmenleriñ, Buhara emirine garşy
gozgalañy.
|
|
1748-1770
|
Hywa ıomutlarynyñ özbek hanlaryna garşy göreşi.
|
|
1753 Aug 6
|
Ahmat şah Dürranynyñ
gökleñ han-beglerine ıollan birinji haty.
|
|
1753
|
Gaıyp hanyñ garşysyna türkleriniñ gozgalañy.
|
|
1759
|
Mämetesen han Gajar, Zendlere garşy söweşde heläk bolıar.
|
|
1764
|
Rus harby komandyrlary Tokmaçev we Ladijenski Hazar ıakasyna
syıahat edıärler.
|
|
1764
|
İomutlaryñ kömegi bilen Mämedemin Hywanyñ hany bolyar,
häkimiıetde ıomutlara orun berilıär.
|
|
1760-1828
|
Şahyr
Seıtnazar Seıdiniñ
ıaşan döwri.
|
|
1770
|
Hywa hökümeti ıomut hanlarynyñ eline geçıär.
|
|
1770-1840
|
Şahyr
Mämedweli Keminäniñ
ıaşan döwri.
|
|
1776-1848
|
Şahyr
Myrat Talybynyñ
ıaşan döwri.
|
|
1781-82
|
Graf Voynoviç Hazar ıakasyna syıahat edıär.
|
|
1785-1846
|
Gurbandurdy Zelili,niñ
we Artyk-muhammed
Seıdi,niñ (Seıdi
Hojanyñ) ıaşan döwüri.
|
|
1787-1797
|
Agamämmet şah- Gajaryñ höküm süren ıyllary.
|
|
1791-1880
|
Şahyr
Abdyrahman Zynharynyñ
ıaşan döwri.
|
|
1794
|
Agamämmet şahnyñ Mugan çölünde täç geıiş dabarasy.
|
|
1795
|
Türkmen serdary
Hojamberdi hanyñ
ıaşan döwri. Türkmenleriñ ıardamy bilen padyşa bolan Agamämmet
yzly-yzyna türkmen topragyna jeza beriji goşun ıollaıar.
|
|
1797 Dek 27
|
Şahyr
Asedolla Galyby
Dehlide dünıä inıär.
|
|
1797-1843
|
Petaly şa-gajaryñ höküm süren döwri.
|
|
1800-1880
|
Dowan
şahyryñ ıaşan döwri.
|
|
1803-1881
|
Şahyr
Öweztagan Kätibiniñ
ıaşan döwri.
|
|
1804-1806
|
Hywada Iltüzer hanyñ höküm süren döwri; onuñ Hywadan ıomutlary
kowup çykarmagy.
|
|
1804-1813
|
Orsıet-Eıran arasyndaky birinji urş.
|
|
1804-1848
|
Jafarbaılaryñ serdarlary (1848-nji ıyla çenli):
1.Mämet han, 2.Mämet han ogly Tagangylyç,
3.
Tagangylyç ogly Gunça han, 4.Soltanmäd han, 5.Agahan
(Soltanmädiñ körekeni) ,
6.
Soltanmäd ogly Annaraz, 7.Aga han (ikinji gezek), 8.Annanazar
han, 9. Mädguly hanyñ ogly Derıaguly han (1844)
|
|
1808-1809
|
Hywa hany Muhammetrahym hanyñ Çowdur türkmenlerine ıörişi.
|
|
1808
(May-September aralarynda)
|
Hoja İüsüp Kaşgarly
we Gurbangylyç İomudyñ
baştutanlygynda Etrek-Gürgen türkmenleriniñ Akgalanyñ
töwereginde Petaly şa garşy gozlañy.
|
|
1810
|
Çowdurlaryñ Hywa we Araldan Mañgyşlaga göçmekleri.
|
|
1810-1862
|
Şahyr
Mollanepesiñ
ıaşan döwri.
|
|
1810-1880
|
Baıly
şahyryñ ıaşan döwri.
|
|
1813 Okt 25
|
Hazar ıaka türkmenleriñ
ıaşulusy Kyıat han
Eıaran-Rus arasynda Gülüstanda şertnamasy baglaşylan ıygnaga
gatnaşıar. Eıranyñ harby gämileriniñ Hazarda gatnamagynyñ
gadagan edilmegini gazanıar, bu wakadan soñ Kümüşdepe Eıran
gämilerinden atylıan top oklaryndan amanda galıar.
|
|
1819-21
|
Orsıet patyşasynyñ ıörite ilçisi N.N.Muraviıev Hazar ıakasyna
gelıär.
|
|
1820
|
Muhammetrahym Han, Myrat serdary teke türkmenlere han edip
belleıär.
|
|
1821
|
Kümüşdepeli
Kyıat han
Astrabad häkimine garşy baş göterıär.
|
|
1821-22
|
Inglis diplomaty James Frezer türkmenleriñ arasyna gelıär.
|
|
1822-1884
|
Annagylyç Mätäjiniñ
ıaşan döwri.
|
|
1823
|
Gulmyradyñ
Mara han bellenmegi, onuñ Soltanbent galasyny dikeltmäge
synanyşmagy, täze Marynyñ düıbüniñ tutulmagy.
|
|
1825
|
Çeleken, Şagadam we Balkan aılagyna rus E.Y. Eyhvald-yñ
syıahaty.
|
|
1825-1842
|
Hywa hany Allagulynyñ höküm süren döwri.
|
|
1826-1828
|
Eıran-Rus arasyndaky ikinji urş, Türkmençay şertnamsynyñ
baglanmagy, Azerbayjanyñ ikä bölünmegi.
|
|
1829-1880
|
Şahyr
Oraz Aşygynyñ
ıaşan döwri.
|
|
1830
|
Yasawul Lalayeviñ Hazar ıakasy ıomutlaryñ arasyna syıahaty.
|
|
1830
|
Erdeşir mürze Eıran goşunyna baş bolup, türkmen topragyna
jezalaıjy ıörişi.
|
|
1831-1908
|
Şükür bagşynyñ
ıaşan döwri.
|
|
1832
|
Hazaryñ demirgazyk-gündogar kenarlaryny barlamak üçin
G.S.Kareliniñ syıahaty.
|
|
1832 Okt
|
Eıranly harby serkerde Abbas mürzäniñ Saragta ıörişi.
|
|
1832
|
Hazar deñzinde rus Novo-Alksandrovsk harby berkitmesini
gurulıar.
|
|
1834
|
Rus ilçisi Turpaıeviñ Hywa missiıasy.
|
|
1834
|
Astrahan täjiri A.Gerasimov bilen kenar ıaka ıomutlaryñ arasynda
söwda şertnamasy baglaşylıar.
|
|
1836
|
Muhammet şa Gajar Etrek-Gürgen türkmenleriniñ üstüne jeza beriji
goşun ıollaıar.
|
|
1836-1919
|
Marynyñ hany
Güljemalyñ
ıaşan döwri.
|
|
1836
|
Rus goşuny Aşyr-adany basyp alıar.
|
|
1837
|
Gurbandurdy Zelili,
hywa ıesir düşıär.
|
|
1837
|
Çelekene, Eıran deñiz güıçleriniñ hüjümi.
|
|
1838
|
Eıran goşunynyñ Saragty basyp almagy.
|
|
1840
|
Ahalyñ hany
Garaoglan
han Maşatly serkerde Salaryñ gozgalañyna ıardam berıär.
|
|
1840
|
Hazar deñziniñ türkmen ıakalarynda rus harby gämi istansiyasy
gurulıar.
|
|
1841
|
Hywa hany Rahmangulynyñ Mara ıörişi.
|
|
1843-1846
|
Murgapda Soltanbent galasy dikeldilıär.
|
|
1843-1855
|
Hywa hany Muhammedeminiñ höküm süren döwri, onuñ Mary we
İolötene çozuşy. Saryklaryñ Hywa hanyna garşy gozgalañy. Hywa
hanynyñ Mary we Tejene salgyt ıygnamaga iberen wekilleriniñ
derbi-dagyn edilmegi. Soltanbend galasynyñ weıran edilmegi
(1847)
|
|
1847-1906
|
Şahyr
Mesgingyljyñ
ıaşan döwri.
|
|
1848
|
Mämed şa Gajaryñ ölümi.
|
|
1848-1896
|
Nasyretdin şa Gajaryñ Eıranda höküm süren döwri.
|
|
1850-1923
|
Meşhur
Kel bagşynyñ
ıaşan ıyllary.
|
|
1853-54
|
Gajar serdary Hüseıin hanyñ baştutanlygynda Eıran goşuny Mara
çozıar.
Ferıdun mürzäniñ baştutanlygynda Eıran goşuny Ahala çozuşy.
|
|
1855 Mars12
|
Saragtyñ ıanynda tekeler bilen söweşde Muhammedemin ıeñilip,
öldürilıär.
|
|
1855
|
Türkmen serdary
Magtymguly hanyñ
Akgalanyñ töwereginde Gajarlaryñ garşysyna turzan gozgalañy.
|
|
1858
|
Garrygalanyñ ıanynda bolan söweşde Jafarguly hanyñ
baştutanlygyndaky Eıran goşuny türkmenler tarapyndan çym-pytrak
edilıär.
|
|
1859
|
İomut hany
Atamyradyñ
Orenburg ülkesiniñ häkimine ıüz tutup, türkmenleri Eıranyñ
hüjüminden goramagyny haıyş etmegi.
|
|
1859
|
Hazaryñ gündogarynda Dandevilleñ harby ıörişi.
|
|
1861
|
Eıran goşunynyñ Mara ıörişi. 40
müñ esgerden ybarat bu goşunyñ türkmen serdary
Gowşut han
tarapyndan çym-pytrak edilmegi we Fransuz suratkeşi Henry
Bloque’viliñ türkmenlere ıesir düşmegi.
|
|
1862
|
Türkmen şahyry hem kyssaçysy
Abdylsetdar Kazy
meşhur “Jeñ-nama” eserini ıazdy. Eserde türkmenleriniñ Eıran
goşunynyñ yeñşinden gürrüñ edilyär.
|
|
1862-1938
|
Gurbanmämed (Jüneıt) hanyñ
ıaşan döwri.
|
|
1863
|
Belli Venger (Majar) dilçi alymy Armenus Vemberiniñ Türkmen
topragyna syıahaty.
|
|
1863 Sep.
|
Inglis harby wekili Abbott.G-niñ Hazar ıakasynda ıerleşen Eıran
goşunynda gulluk edip, türkmenlere garşy hereketi.
|
|
1864-1942
|
Mukamçy sazanda
Täçmämet Suhanguly-nyñ
ıaşan döwri.
|
|
1869 Feb 15
|
Şahyr
A.Galyby
aradan çykdy.
|
|
1869
|
Şagadam ruslar tarapyndan baslyp alyndy.
|
|
1869
|
Türkmenistanda Meterologiya istansiıasy açyldy.
|
|
1869-1872
|
Stoletovyñ we Markozovyñ günorta-gündogar Türkmenistanda barlag
syıahaty.
|
|
1871
|
Rus goşuny Esenguly, Çeleken we Çekişleri basyp aldy.
|
|
1873
|
Rus generallary Koufman
we
Goloyovaç Hywa türkmenleriniñ üstüne ganly ıöriş geçirdiler.
|
|
1873
|
Aziıada “bi-taraplyk zolak” bolmagy barasynda Inglis-Rus
ylalaşy.
|
|
1874
|
Za-Kaspiy(häzirki Türkmenistan) harby bölüm edarasynyñ
döredilmegi, we general Lomakiniñ bu ıerde adatdan daşary ıagdaı
jar etmegi.
|
|
1875 Jan. 1
|
Kümüşdepeliler Aşyradadaky rus harby benasyna zarba urdular.
|
|
1875
|
Ahal ıaşulularynyñ Gökdepede uly geñeş maslahatyny geçirip,
ruslar bilen söweşmek barasynda karara gelmekleri.
|
|
1876
|
Inglis diplomaty O’Donovanyñ Kümüşdepe bilen Mary arasyna
syıahaty.
|
|
1876
|
Halk bagşysy
Oraz Salyryñ
doglan ıyly.
|
|
1877
|
Türkmenistanda rus goşunlary bilen türkmenleriñ arasyndaky
çaknyşyklar.
|
|
1878
|
Ruslar Aşyradadan yza çekildi.
|
|
1878-1924
|
Türkmen aıal
intellegentlerinden
Artykgüliñ (Tekinskayanyñ)
ıaşan döwri. Ol Gökdepe söweşinde ıesir düşüp, Orsıete alnyp
gidilıär we ıokary ylym alyp, Türkmenistana gaıdyp gelıär, ıerli
ynkylaby hereketlere goşulıar.
|
|
1879 Aug 28
|
Ruslaryñ1-nji Ahal-teke ıörişi; Gökdepe hüjüm we olaryñ yza
serpikdirilmegi.
|
|
1879-80
|
Inglis kapitany Kaunteriniñ, Astrabatda konsul bolan döwri.
|
|
1880-1888 May 15
|
Hazar ötesi (Zakaspi) demir ıolunyñ Uzyn- ada−Samarkant
aralygynyñ gurulşygy.
|
|
1880-1883
|
Inglis diplomaty general L.Bresford Hazar ıakasyna we Astrabatda
ilçi bolup işlän döwri.
|
|
1880 May28
|
General A.Skobeleviñ baştutanlygynda ikinji Ahal-teke ıörişi,
Hoja galanyñ, Garrygalanyñ we Bamynyñ alynmagy (June aıynda)
|
|
1880 Dec 23
|
Gökdepe galasy gabap başlanıar. Gabag 1881-nji ıylyñ 12-nji
ıanwaryna çenli dowam edıär.
|
|
1881
|
Inglis diplomaty general Charls Stewart.E Eıranyñ demirgazyk
gündogary, Horasan we Owganystan araçäginde gulluk edıär.
Bagşy
Magtymguly Garlynyñ
doglan ıyly.
|
|
1881 Jan 12
|
Rus generaly A.Skobeleviñ goşuny Gökdepe galasyny partladyp 30
müñe golaı türkmeni öldürdi. Bu jenaıatda Bujnurt we Goçan
häkimleri hem ruslara ıardam edipdirler.
1990-ncy ıylda S.Nyıazov bugüni “Hatyra güni” diıp tassyklatdy.
|
|
1881 Jan 18
|
Ruslaryñ Aşgabady basyp almagy.
|
|
1881 Oct 11
|
Türkiıe jemhuriıetiniñ gurujysy Mustafa Kemal Ata-türküñ
doglan güni. Öl.1938.11.10
|
|
1881 Dec 9
|
Eıran-Rus döwletleriniñ elhenç şertnamasy esasynda türkmen
topragy ikä bölünıär.
|
|
1882
|
Eıran döwleti türkmen topragynda gümrükhana gurıar, oña
Belgiıaly Herman diıen birsi başlyk edilip bellenıär.
|
|
1882 July 10
|
Zakaspi administrativ bölümi üıtgedilip onuñ Zakaspi oblastyna
öwrülmegi.
|
|
1884 Feb
|
Rus komissary Kamarov, Alyhanov bilen bilelikde düzen mekirli
planlary esasynda Mary ruslara tabyn edilıär; Maynuñ hany
Güljemal hanyñ boıun bolmagy.
|
|
1884 Apr 21
|
Ruslar İolöten we Pendin basyp alıarlar.
|
|
1884
|
Tejen we Garrybent galalarynyñ dikeldilmegi.
|
|
1884 Oct 8
|
Şahyr
Molla Murtyñ
doglan güni. öl 1930
|
|
1885Mars18
|
Daşköprüniñ ıanynda rus-owgan goşunlary arasyndaky söweş.
|
|
1885-1962
|
Garly bagşynyñ
ıaşan ıyllary.
|
|
1886-1950
|
Durdygylyç
şahyryñ ıaşan döwri.
|
|
1886
|
Türkmenleriñ
Eırandaky konistitutisıon (meşrute) hereketini goldap Astrabatda
syıasy oturyş (
تحصن
) geçirmekleri.
|
|
1886
|
Belli sazanda
Mylly Täçmyradyñ
doglan ıyly.
|
|
1886 May 1
|
Amerikan işçileriniñ uly gozgalañy.
Bütün Dünıä Işçiler güni.
|
|
1887-1937
|
Türküstan şuralar komissary,
Türkmenistanyñ düıbüni tutujy
Gaygysyz Atabaıeviñ
ıaşan döwri.
|
|
1887
|
Murgapda rus patyşasynyñ mülküniñ guralmagy.
|
|
1887-1890
|
Soltanbent galasynyñ salynmagy.
|
|
1888
|
Amyderıa harby gämiçiliginiñ döredilmegi.
|
|
1890 Jan 7
|
Türküstanyñ azatlygy ugrunda göreşen belli gazak ıigidi
Mustafa Çokay
dünyä indi.
|
|
1891
|
Aşgabatda ilkinji metbugat organy bolan “Askhabadskiy vestnik
obyavleniye” gazetiñ neşir edilip başlanmagy.
|
|
1891-1895
|
Murgapda Hindukuş galasy bina edilıär.
|
|
1892
|
Köşide Bag-bossançylyk, ıüpekçilik mekdebi guruldy.
|
|
1892
|
Maryda pagta arassalaıjy zavodlar guruldy.
|
|
1895
|
Aşgabatda “Russiya döwlet bankynyñ” bölümi açyldy.
|
|
1895
|
Aşgabatda “Zakaspiskoıe obozreniıe” (بررسی ماورا خزر) gazetiniñ
neşri.
|
|
1896
|
Aşgabatda “Jemagat” kitaphanasy açyldy.
|
|
1897 Dec 29
|
Zakaspi oblastyny Türküstan general gübernatorlygynyñ hataryna
girizmek hakynda rus patyşanyñ permany.
|
|
1898
|
Türkmenistanyñ ilkinji oba hojalyk ylmy-barlag edarasy bolan
Aşgabat tejribe ekin meıdanynyñ döredilmegi.
|
|
1898
|
“Askhabad” gazetiniñ çykarlyp başlanmagy.
|
|
1899 Mars 17
|
Aşgabatda “ülkäni öwreniş muzeı” guruldy.
|
|
1899
|
Aşgabatda Eıranıñ “Karz bankynyñ” bölümi açyldy.
|
|
1899
|
Meşrute ynkylabyny basyp ıatyrmakçy bolan Mämedaly şanyñ tagtdan
agdarylmagy, şanyñ dogany Salar-et-döwläniñ Hazar ıaka Hojanepes
obasyna gelip, türkmenlerden ıardam soramagy.
|
|
1900
|
Sazanda
Pürli Sarynyñ
doglan ıyly.
|
|
1900-1904
|
Türkmenistanda ilkinji Sosıal-demokrat ynkylaby toparlaryñ
döremegi.
|
|
1901
|
Türkmensährada garahassalyk ıaırady.
|
|
1901
|
Eıran türkleriniñ görnükli
ogly, medeni serdary
Ahmad Gradaglynıñ
doglan ıyly. Öl 1977.11.22
|
|
1903
|
Şagadam, Gyzylarbat we Baıramalyda sosıal-demokratlaryñ
bildirişi ıaıradyldy.
|
|
1903
|
Aşgabatda “Gündogar arkeologiıasynyñ we taryhynyñ Türkmenistan
topary” döredidi.
|
|
1903
|
Şagadam deposynyñ işçileriniñ iş taşlaışy.
|
|
1903-1904
|
Gyzylarbatda sosıal-demokrat topary döredildi.
|
|
1904
|
Aşgabatda sosıal-demokrat topary döredildi.
|
|
1904
|
İerli häkimiıetiñ
zalym syıasatyna garşy Şagadam Uzedäki (هنرستانداکی) ıomutlaryñ
syıasy tolgunşy.
|
|
1905
|
Aşgabatda ynkylapçy A.Hajyıev tussag edildi.
|
|
1905
|
Bagşy
Sahy Cepbaryñ doglan
ıyly. Öl 1977.8.31
|
|
1905 Feb5-7
|
Gyzylarbatly işçileriñ syıasy tolgunyşygy.
|
|
1905 Feb 21
|
Çärjew deposynyñ işçileriniñ iş taşlaıyşy.
Gyzylarbatda demir ıolçylaryñ iş taşlaıyşy.
|
|
1905 Mars 8
|
Gazanjykda işçileriniñ iş taşlaıyşy.
|
|
1905 Apr.
|
Saragtly daıhanlaryñ syıasy tolgunyşy we ençemesiniñ tussag
edilişi.
|
|
1905 Oct 19
|
Aşgabatda köpçülikleıin ynkylaby miting.
|
|
1905-1967
|
İazyjy
Hydyr Deryaıevniñ
yaşan ıyllary. Ol ençeme ıyllap Sibire sürgün edildi. “Ykbal”,
onuñ meşhur eseridir.
|
|
1906-1950
|
German bagşynyñ
ıaşan döwri.
|
|
1906
|
İazyjy we şahyr
Şaly Kekilovyñ
doglan ıyly.
“Kitap” diıen romanynyñ
ıazyjysy Nurmyrat
Saryhanovyñ doglan
ıyly. Öl 1944.05.04
|
|
1906-1914
|
Maşatda konsul bolup işlän, ençeme gezek türkmen topragyny
aılanyp çykan Inglis diplomaty Ser-Persi Saıkisiñ Eıranda bolan
döwri.
|
|
1907 Sep 9
|
Eıranda ilkinji gezek parlament açyldy. Tassyk edilen täze
kanunada türkmenlere-de mejlise öz wekilini ibermäge hak
tanalıar.
|
|
1907 Aug 31
|
Rus we Inglis, Eırany öz aralarynda paılaşıar, türkmen topragy
ruslaryñ kontrolyna geçıär.
|
|
1908 Mars 8
|
Amerikan aıal işçileriniñ
protest ıörişi.
Aıallaryñ halkara güniniñ jar edilmegi.
|
|
1908 Oct 3
|
Türkmenistanyñ görnükli alymy we döwlet işgäri
Şaja Batyrovyñ
doglan güni. Öl 1965.03.24
|
|
1909
|
Türkmenistanda su we elektrik stasiıalar döredildi.
|
|
1909 Jan 6
|
Türkmen kino-sinemasynyñ
düıbüni tutan Alty
Garlynyñ doglan
güni. Öl 1973.12.11
|
|
1909 Mars 23
|
Ahmat (Ahundov) Gürgenliniñ
doglan güni. Wepaty 1943/ 2-nji Jahan urşunda
|
|
1909 Mars
|
Tagtdan agdarylan Mämedaly şanyñ türkmenlerden ıardam sorap
2-nji gezek Kümüşdepä gelişi.
Emir Agzam Astrabada häkim edip bellenıär.
|
|
1909-1925
|
Gajarlaryñ soñky şasy Ahmadyñ höküm süren döwri.
|
|
1909 July 16
|
Ahmad şanyñ Tährandaky täç geıiş dabarasyna türkmen
han-begleriniñ gatnaşmagy.
|
|
1910 Nov 15
|
Hazar ıaka Bäşyusgaly
Annajan-ahun İaraly
türkmenleriñ ilkinji wekili hökmünde Eıran mejlis.ne girıär.
|
|
1911
|
Türkmenistanda ilkinji gezek türkmen dilinde okuw kitaplary çap
edildi.
|
|
1911 May18
|
Gulamhuseyin/serdar Äfkhäm/
غلامحسین سردار افخم
Astrabadyñ häkimi bolıar.
|
|
1911 July 17
|
Patyşalygy eıelemek maksady bilen Mämedaly şanyñ ikinji gezek
Orsıetden Hojanepese gelişi.
|
|
1911 July 22
|
Türkmen han-begleriniñ ıardamy bilen Mämedaly şanyñ Astrabady öz
kontrolyna geçirmegi; onuñ buırugy bilen ençeme göreşjeñ ıigidiñ
Hojanepesde asylyp öldürilmegi.
|
|
1911 Sep 11
|
Mämedaly şanyñ goşununyñ Tähranyñ golaıyndaky Veraminde
ynkylabçy güıçler tarapyndan çym-pytrak edilişi; onlarça
türkmeniñ öldürlip, ıesir düşmegi.
|
|
1912 Dec-
1913 Jan
|
Daşoguz(Daşhowuz) we onuñ
töwereginde Şammy
keliñ ruslara garşy
gozgalañy.
|
|
1912 Mars 1
|
Mämedaly şanyñ ynkylabçy güıçler tarapyndan tussag edilip,
Orsıete sürgün edilmegi.
|
|
1912 June 9
|
İazyjy
Aman Kekilovyñ
doglan güni. Öl 1974.12.13
|
|
1914
|
Türkmen dilinde ilkinji “Zakaspi ıerli gazeti” çykarylıar.
|
|
1914 Mars 31
|
İazyjy
Beki Seıtäkovyñ
doglan güni. Öl 1979.03.07
|
|
1914 Apr.
|
Astrabatd ilkinji gezek birnäçe öıe telefon çekildi.
|
|
1914 Aug 11
|
Astrabad-Kümmetgowuz aralygynda ıolagçy gatnatıan ıeñil maşyn
gatnap başlady.
|
|
1914 Dec 31
|
Teatr artisty
Sona Myradovanyñ
doglan güni.
|
|
1914-1917
|
Birinji dünyä uruşy döwri.
|
|
1915 Jan 1
|
İazyjy
Gara Seıitliıeviñ
doglan güni. Öl 1971.05.02
|
|
1915 May
|
Türkmenistanlylar Birinji jahan urşy üçin ruslaryñ zor bilen at,
imit we esger ıygnamagna garşy gozgalañy, talaplary hasyl
bolmadyk ruslar, türkmenlerden öç aldylar.
|
|
1915Nov 23
|
İazyjy
Towşan Esenovanyñ
doglan güni.
|
|
1915 Dec 5
|
Kümüşdepeli
Owgan Gazynyñ
türkmenler adyndan Eıran mejlisine wekil bellenmegi.
|
|
1916 Jan
|
Hywada milli serdar
Jüneıt hanyñ
ruslara garşy gozgalañy.
|
|
1916 Jan
|
Ziıa-ut-döwle Astrabat häkimi bolıar.
|
|
1916 Sep
|
Kümüşdepeli
Osman ahun
Etrek-Gürgen türkmenleriniñ jemhuriıet gurmak ugrundaky
göreşlerine baştutanlyk edıär.
|
|
1916 Nov 1
|
Rus generaly Madritovyñ goşuny Akgala we Kümmetgowuzy gana
çaıkaıar.
|
|
1917
|
Türkmensährada köp adam garahassalykdan öldi.
|
|
1917 Apr 7
|
Türküstan general gübernatory ıatyryldy.
|
|
1917 Mars
|
Türkmenistanda “baılar edary komiteti” döredildi.
|
|
1917 Mars 1
|
Bagşy
Nurberdi Gulovyñ
doglan güni.
|
|
1917 Mars 5
|
Aşgabatda burjvaz wagtlaıyn edary komiteti döredildi.
|
|
1917 Mars 12
|
Orsıetde Patyşalyk düzgüniñ soñy.
|
|
1917 Oct
|
Bolşevik hereketiniñ
Türkmenistana ıaıramagynyñ öñüni almak üçin
Dykma serdar ogly Oraz Serdar,
Jüneıt han, Eziz han
dagy aıaga galıar.
|
|
1917 Nov 7
|
Bolşevik hereketiniñ bütin Orsıetde ıeñiş gazanmagy.
|
|
1918 Feb 2
|
Türkmenistanyñ Halk Komisarlar şurasy, dini döwletden, mekdebi
bolsa ybadathanadan bölüp aıyrmak barasynda perman çykarıar.
|
|
1918 Apr.
|
Eıranda Mürze Küçek hanyñ, türkmenleriñ üstüne sürlen goşuna
baştutanlyk etmegi we Kümüşdepäniñ golaıynda ıaralanmagy.
|
|
1918 Aug 12
|
Türkmenistany bolşeviklerden gutarmak üçin Gen. Mallesonyñ
baştutanlygynda Inglis goşuny Artykdan ıurda girıär.
|
|
1918 June
|
Türkmen milletçileri Aşgabady bolşevikleriñ kontrolyndan halas
edıär.
|
|
1918 Oct.
|
Türkmenistanda “Dañ ıyldyzy” gazeti çykarylıar.
|
|
1919 Mars 4
|
Türkmen ak-sakgallarynyñ Osman ahundan arka çykyp, Kümmetgowuzda
gurultaı geçirmekleri.
|
|
1919 Mars 4
|
Türkmenistanda bolşevikleriñ garşysyna milli hökümet jar edildi.
|
|
1919 Dec
|
Rus generallary Kuybişev bilen Frunze Türkmenistany basyp alıar,
milli hökümet agdarylıar. Bolşevikleriñ ıeñişi.
|
|
1919 Dec
|
Aşgabada, basybaljy rus ofisseri Poltartskiniñ ady dakyldy, bu
at 1927-nji ıyla çenli yöredildi.
|
|
1920
|
Hywa, Buhara, Hokand we Alaş-orda ıaly milli hökümetler
bolşevikler tarapyndan agdarylıar.
|
|
1920 Feb
|
Esenguly we Çekişler basylyp alynıar.
|
|
1920 Mars
|
Etrekli türkmen
Hajybabanyñ
ıolbaş-çylygynda ruslara garşy gozgalañ.
|
|
1920 Mars 4
|
Mukerrem-ulmolk Astrabat häkimi bolıar.
|
|
1920 Mars18
|
Aşgabatda halk wekilleriniñ gurultaıy açylıar.
|
|
1920 July 29
|
Türkmenistanda arap elipbiıinde “Şuralar Türkmenistany” gazet
çykarylıar.
|
|
1920 Aug 8
|
Aşgabatda Türkmenistan bolşevik partiıasynyñ birinji gurultaıy
açylıar.
|
|
1920 Sep
|
Aşgabatda “Gyzyl ıyldyz” gazeti neşie edilıär.
|
|
1920 Sep 15
|
Gaıgysyz Atabaıev, Türkmenistan şuralar geñeşiniñ ıygnagynda,
Etrek-Gürgen türkmenleriniñ göreşlerinden arka çykmalydygyny
orta atıar.
|
|
1920 Dec 20
|
Annajan ahun İaraly 2-nji gezek Eıran mejlisine wekil saılanıar.
|
|
1921 Feb 15
|
Kümmet şäheriniñ häkiminiñ orunbasary Mäti hanyñ Aköyli obasyna
hüjümi, atylan top okundan 20-den gowrak türkmeniñ ölmegi.
|
|
1921 Feb 15
|
Buhara emiri seıid Alym han Mazar şerife gaçyp atıar.
|
|
1921 Feb 21
|
Rus-Inglis nökeri Irza hanynyñ Gajar şasy Ahmady gudratdan
agdarmagy.
|
|
1921 Mars
|
Etrek-Gürgen türkmenleri bilen Eıran hökümet arasynda giıñ
möçberde söweşiñ başlanmagy.
|
|
1921 June 4
|
Eıranda, Seıid
Ziıanyñ سیدضیانینگ ıerine Gavamyñ
قوام السلطنه
başwezir bolıar.
|
|
1921 Aug
|
Kümüşdepe-Astrabad arasynda telegraf linıasy çekilıär.
|
|
1922
|
Atatürküñ baştutanlygynda, Türkiıede “İaş türk” gozgalañ barha
möwç alıar.
|
|
1922
|
Daşkentde türkmen dilinde “Türkmen ili” jurnaly çap edilıär.
|
|
1922 Jan
|
Eıranda Moşir
ed-döwle
مشیرالدوله
başwezir bolıar.
|
|
1922 Aug 4
Anna güni
|
Osmanly harby serkerde Änvär paşa bolşevikler tarapyndan şehit
edilıär.
|
|
1923 Jan 25
|
Eıranly Türkmenleriniñ erkinlik ugrundaky göreşleriniñ möwç
almagy; Astrabad goşun başlygynyñ Tährana çagyrylmagy.
|
|
1923
|
Aşgabatda sport kluby we stadion açylıar.
|
|
1923 Jan 30
|
Türkmenleriñ
gozgalñyny basyp ıatyrmak üçin Gilan, Mazenderan we Astrabad
goşun başlygyna Muhammethüseyin sertip
محمدحسین سرتیپ
bellenıär.
|
|
1923 Aug
|
Hojanepesli Şoh baı, Orsıetden 20 müñ sany berdenke
tüpeñi satyn alyp, hersini 12 tümenden türkmenlere satıar.
|
|
1923 Oct 29
|
Türkiıede Atatürküñ jemhur başlygy wezipesine geçıär.
Türkiıede jemhuryıet düzgüni jar edilıär.
|
|
1924 Jan 27
|
Aşgabatda Lenin heıkeli gurulıar.
|
|
1924 Mars
|
Türkmenlere harby tälim bermek üçin Türkiıeli offiserler
Kümüşdepä gelıär.
|
|
1924Mars27
|
Kyıat hanyñ ogly
Läli hanyñ
Esengulydan Kümüşdepä gelişi, erkinlik ugrundaky bildiriş
hatlarynyñ ıaıradylmagy.
|
|
1924 May10
|
Tähran hökümeti ıaraglaryny tabşyrmak üçin türkmenlere ultimatum
berıär.
|
|
1924 May 20
|
Türkmen ıaşuly we tire başlyklary Omçaly obasynda hökümet bilen
alnyp baryljak söweş barasynda geñeş gurultaıyny geçirıär. Onda
hökümetiñ ultimatumy ret edilip, Türkmensährada jemhuryıet yglan
edilıär we biragyzdan Osman ahun prezident edilip bellenıär.
|
|
1924 July
|
Mäti hanyñ agyr ıaragly goşuny Gökleñ üsti bilen Kümmetgowza
girıär.
|
|
1924 Oct
|
Osman ahunyñ iberen ıörite wekilleri Astrabad häkimi bilen
türkmenleriñ şertleri barasynda geñeşıär.
|
|
1924 Oct 27
|
Türkmenistan Soviıet Sosıalistik Respublikasy (TSSR) jar
edilıär.
|
|
1924 Nov 5
|
Türkmenistanda ynkylabçy komitetler döredilıär.
|
|
1924 Dec
|
Türkmenistanda sowatsyzlygy ıok etmekde ynkylaby komitetler
karar kabul edıär.
|
|
1925 Jan 1
|
Aşgabatda mugallymlaryñ 1-nji gurultaıy.
|
|
1925 Jan 1
|
Türkmen Döwlet Neşriıaty
(TDN)
döredilıär.
|
|
1925 Jan 31
|
Gyjakçy
Ata Awlynyñ
doglan güni.
|
|
1925 Feb 7
|
Türkmenistanyñ resmi döredilen hem edara edilip başlan güni.
|
|
1925 Feb
15-24
|
Türkmenistan şuralarynyñ 1-nji gurultaıynyñ geçirilmegi, onda
TSSR-iñ döredilşi we onuñ SSSR-iñ hataryna giryändigi
barasyndaky kararyñ alynmagy.
|
|
1925 Feb
14-19
|
Türkmenistan Kommunist (Bolşevik) partiıasynyñ 1-nji gurultaıy.
|
|
1925 Feb 14
|
Eıran parlamenti Irza hany başwezir edip yglan edıär.
|
|
1925 Mars
|
Eıran hökümeti türkmen şäher we obalarynda adatdan daşary ıagday
yglan edıär.
|
|
1925 Mars 8
|
Aşgabatda Türkmenistanly aıallaryñ 1-nji gurultaıy geçirilıär.
|
|
1925 May
12-18
|
Tähran hökümeti “İunkers” uçagy bilen Türkmenleri bombalaıar.
Kümüşdepe we Hojanepes 23 gezek bombalanıar.
|
|
1925 May 20
|
Türkmen ıaşulularynyñ-Kümüşdepede-2-nji gurultaıy.
|
|
1925 June
|
Eıran hökümeti 20 ıaşa ıeten ıigitleri goşun gullugyna çagyrıar,
ıurtda resmi goşun birligini döretmek barasynda karar kabul
edilıär.
|
|
1925 July 19
|
Kümüşdepeli
Rejep ahun (Saıatly/
Seıyady) söweşde köp gan dökülşigiñ öñüni almak maksady bilen
hökümet wekilleri bilen ylalaşmagy makullaıar.
|
|
1925 July 31
|
75 türkmen Tähranda atlyp öldürilıär.
|
|
1925 Oct 4
|
İaşulularyñ Kümüşdepedäki
ıygnagynda, Nepes
serdar hökümet garşy
ıaragly söweşiñ dowam etmeginiñ tarapyny tutıar.
|
|
1925 Oct 5
|
Türkmenlere haıbat atmak üçin Eıran hökümeti Kümüşdepäniñ,
Hojanepesiñ we Sallahyñ üstünden harby uçarklar bilen manever
edıär.
|
|
1925 Oct 7
|
Gökleñleriñ serdary
Allaıar hanyñ
baştutanlygynda, Eıran hökümeti bilen söweşmek barasynda Kerim
işan obasynda maslahat edildi.
|
|
1925 Oct 8
|
İomut ıaşululary, ıaraglary saklamak we söweşi dowam etdirmek
barasynda Bäşıusga obasynda maslahat edıärler.
|
|
1925 Oct 9
|
Fazl-ul-lah
Zahediniñ فضل
الله زاهدی نینگ
baştutanlygynda, Eıran hökümetiniñ agyr ıaraglar bilen üpjin
edilen 4 uly topary türkmen topragyna ıollanıar.
|
|
1925 Oct 10
|
Kümüşdepe basylyp alynıar.
|
|
1925 Oct 25
|
Göki sofy, Annageldi Aç
we Nepes serdaryñ
atlylary partizanlyk söweşleri bilen hökümetiñ goşunlaryna agyr
zarbalar urıar.
|
|
1925 Oct 31
|
Inglisleriñ plany esasynda Ahmad şa Gajaryñ ıerine Pählevi
urugly Irza han Eıranda häkimiıet başyna geçıär.
|
|
1925 Nov 1
|
Eıran hökümetiniñ Türkmensähra iberen goşuny, sährany gana
çaykandan soñ Kümmetgowuz şäherine girıär.
|
|
1925 Nov 2-8
|
Türkleriniñ ilkinji bosgunlar topary Bayat hajynyñ üsti bilen
Türkmenistana sygynıar. Osman ahun bilen Allayar han araçäkde,
serhet sakçylary tarapyndan tussag edilıär.
|
|
1925 Nov 29
|
İaraglaryny Türkmenistan döwletine tabşyrmak barasynda,
bosgunlar, Bayat hajydaky geñeş maslahatynda ylalaşıarlar.
|
|
1925 Dec
|
Eıran harbylary Kümmet şäherinde ıygnanyp, Sährany basyp
alanlaryny gutlaıar.
|
|
1926 Jan 1
|
Türkiıede
Hijri-kamary
هجری قمری
kalendaryndan milady takvime geçilıär.
|
|
1926 Feb 7
|
Aşgabatda “Türkmen film kino studiosy” açylıar.
|
|
1926 Apr 24
|
Türkmenleriniñ erkinlik ugrundaky göreşi basylyp ıatyrlandan
soñ, Irza şa başyna täç geıip Eıran patyşasy bolıar.
|
|
1926 Mars 25
|
Türkmenistanda ilkinji dokma fabrigi döredilıär.
|
|
1926 Mars 26
|
Aşgabatda gurjak teatry we drama studiosy açylıar.
|
|
1926 July 10
|
Mämet ahun Gürgeni
türkmenleriñ adyndan Eıran mejlisine wekil bolıar.
|
|
1926 Oct
|
Bolşeviklere garşy göreşiniñ soñunda, Jüneıt han Türkmensähra,
ol ıerden bolsa Owganystana geçıär.
|
|
1926 Oct
|
Türkmensära basylyp alnandan soñra Irza şa ilkinji gezek
Kümüşdepä, Akgala we Kümmetgowua gelıär.
|
|
1926 Oct
|
Türkmensährada türkçe sapak berıän mekdepler ıapylyp, ıerine
pars dilinde sapak berıän mekdep açylıar.
|
|
1926 Oct
|
Eıran hökümetiniñ buırugy
boıunça göreşjeñ serdar Annageldi Aç, jandarma
Molla Söıün Nyıazynyñ
plany esasynda terror edilıär.
Batyrlar
Aşyr Küti, Rum Rumy, Köçek Kör,
Borjak Kelte…dagy
şehit edilıär.
|
|
1926
|
Bakuda Türkologlaryñ 1-nji gurultaıy geçirlıp, onda bütin Türki
jemhurıetlerde Latyn elipbisi kabul edilıär.
|
|
1927 Jan 2
|
Eıran hökümetiñ permany bilen Rejep ahun Kümüşdepeli
türkmenleriñ kazy başlygyna bellenıär.
|
|
1927 Apr 3
|
Türkmenistanda täze esasy kanunyn kabul edilıär.
|
|
1927 Apr 7
|
Aşgabat şäheriniñ
Poltaratsk ady ıatyryldy.
Bu at 17.01.1919-njy ıylda dakylypdy.
|
|
1927 May
|
A.Garadagly, Nazdurdy Nyıazy(ıomut), Hajyhan (Nurgeldi) Oguzy,
Abdyrahym İomut, Baıjan Turany, Mämed Şirmämedi (Gökleñ)
dagynyñ ıokary ylym almak maksady bilen ilkinjiler bolup
Kümüşdepeden Türkiıä okuwa gaidıarlar.
|
|
1927 Sep 1
|
Kümmet şäherinde “Gabus” adyndaky mekdep açylıar.
|
|
1927 Oct 27
|
Orta Azyıada milli döwlet bölünişigini geçirmek barada SSSR
merkezi ijraiıe komitetiniñ 2-nji oturşygynda karar kabul
edilıär.
Türküstanyñ parçalanmagy. Türkmenistan we Özbegistan
respublikalarynyñ döredilmegi.
|
|
1927 Dec 22
|
Aşgabatda radio gepleşikleriniñ berilip başlanmagy.
|
|
1928 June
|
Türkmenistan ızyjylar birleşiginiñ neşir organy “Gyzyl yol”
jurnaly neşir edilıär, bu jurnal latin hatyny ıaımak maksady
bilen şol ıylyñ Decemberine çenli çykarylıar.
|
|
1928 Sep
|
Türkmenistanda ıazu hatynyñ arapçadan latynça geçmek barasynda
hökümet karary resmi taıda yglan edilıär.
|
|
1928 Oct
|
Irza şanyñ gatnaşmagynda Benderşa şäher porty, demirıoly we
aılawy açylıar.
|
|
1928 Oct
|
Kümüşdepede post edarasy açylıar.
|
|
1929
|
Sary-Benderşa aralygynda otly gatnap başlaıar.
|
|
1929
|
Benderşa-da mugallymçylyk terbiıe berıän mekdep açylıar.
|
|
1929 Oct 18
|
Şahyr
Kerim Gurbannepesiñ
doglan güni. Ölümi 1988-njy ıylyñ 1-nji sentıabry
|
|
1929 Oct 29
|
Aşgabatda “Türkmen döwlet drama teatry” we “Çeperçilik
teknikomy” acylıar.
|
|
1930 Feb 23
|
Halk artisty
Medeniıet(Maıa) Şahberdiniñ
doglan güni.
|
|
1930 Mars 7
|
Türkmenlere öz milli geıimlerini geımegiñ gadagan edıän kararyny
Eıran hökümeti tassyklaıar.
|
|
1930 Mars 8
|
Omçaly obasynda pars dilinde sapak berıän mekdep açylıar.
|
|
1930 Mars 8
|
Kümüşdepede polis edarasy işe başlaıar.
|
|
1930 Mars 8
|
Nusayda arkeolog A.Marşçenko gazu işlerine başlaıar.
|
|
1930 May
|
Aşgabatda Gaıgysyz Atabayev ilkinji türkmen dil konfrensiıasyny
açıar.
|
|
1931
|
Amerikanyñ Pensilvaniya universitetiniñ alymy Wulsin
Türkmensäranyñ Türeñdepe we Şadepede-sinde gazuw işlerine
başlaıar.
|
|
1931
|
Kümmetgowuzda post
edarasy we mugallymçylyk terbiıe berıän mekdep (دانشسرای عشایری)
açylıar.
|
|
1932 Jan 1
|
Aşgabatda “Türkmen döwlet medisin” inistituty açylıar.
|
|
1932 Mars
|
Eıran hökümetiniñ şovunistik syıasaty esasynda Astrabada, Gorgan
we türkmenleriñ ıaşıan ıurduna bolsa “Deşt-e Gorgan” ady
berilıär.
|
|
1932 Mars
|
Astrabad-Benderşa aralygynda şosse ıoly çekilıär.
|
|
1932 Mars
|
Orsıetden 400 sany Malaganly göçüp gelıär, Akgalanyñ harby
häkimi Muhammed Mejdiñ karary bilen olar şol töwerekde
ıerleşdirilıär.
|
|
1932 Nov 3
|
Ilkinji gezek Kümmet we Kümüşdepede şäher şura saılawy
geçirilıär. Kümmetde: Mollatagy, M.Oskuıi, Mämi Halymy,
M.Alyguly, Mürze Ak-Atabay, Durdygylyç Amanynejad,
Kümüşdepede:
Agatagy Mämiyany, Gowşut han(Abdyllazade), Durdymäd Jafary,
Geldi Röwşeni, Taıly Saryhany, Seıtmohammedi saılanıar.
|
|
1933 Jan 7
|
Türkmenlerden zor bilen alnan ekerançylyk ıerleri olaryñ
özlerine gaıtadan satmak barasyndaky karar Eıran mejlisinde
tassyklaydy. Döredilen “Emlak” edarsynyñ Kümmetdäki başlygy
servan Säffary halkymyza zulum barsyny edıär.
Hazardan önyän işbiliñ patenti (امتیازی) Dävällu diıen bir
gelmişege
berilıär.
|
|
1933
|
Amerikaly
alym Rafel Pumpelly Türkmenistanyñ Änew diıen ıerinde gazu işine
başlaıar. Alymyñ görkezen netijeleri, türkmen taryhynyñ 7-8 müñ
ıyl geçmişe eıedigine şaıatlyk edıär.
|
|
1933-1934
|
Türkmenistanda “Atly” harby goşun bölüminiñ” ıazuw organy “Gyzyl
gylyç” jurnaly çap edilıär, jurnaldan diñe 12 sany çykarlypdyr.
|
|
1934 Feb 20
|
Halk artisty
Baba Annanyñ
doglan güni.
|
|
1934 Maı
|
Türkmenistanda “Türkmen ıazyjylar birleşigi” döredilıär.
|
|
1936
|
Bolşevikleriñ zulmuna çydap bilmedik halk topar-topar bolup,
Türkmenistandan, Eırana we Owganystana sygynıar.
|
|
1936
|
Kümmetgowuzda “Döwleti” diıen pamyk kärhanasy gurulıar.
|
|
1937
|
Milli gahryman Gaıgysyz Atabayev
Stalinyñ permany bilen atylıar.
|
|
1937
|
Türkmensähraly göreşjeñ
ıigitleri Annagylyç
Babaıy,
Gurbanmuhammed Siväri, Hajyhan
Oguzy,
Abdyrahman Färzane,
Safar Hatyby, Ylıas
Magtym…dagy Tähranda
tussag edilip, gynalıar. Siväri gynag astynda şehit bolıar.
|
|
1937 Jan 13
|
Türkmenistanyñ ilkinji prezidenti Nedirbaı Aıtakov
atylyp öldürilıär.
|
|
1938 Feb 26
|
Dilçi alym
Allaguly Garahanov
Aşgabatda atylyp öldürilıär, onuñ mazary näbelli.
|
|
1938 Nov 10
|
Türkiıe jemhuryıetiniñ düıbüni
tutan Mustafa Kemal
Atatürk aradan
çykıar.
|
|
1939
|
Eıran hökümetiniñ şovunistik syıasaty esasynda Hajylaryñ ady
Minu-deşet,e Garatiken şäheriñ adynyñ bolsa Şapesende
üıtgedilıär.
|
|
1939
|
Daşlyburunda post edarasy açylıar.
|
|
1939-1945
|
2-nji jahan urşy ıyllary. Bu urşda 100 müñe golaı türkmen
gurban, ıüzlerçesi maıyp boldy, onalarçasy bolsa ömürlik
watandan aıra düşdi, müñlerçe kilo altyn-kümüş bezeg şaılar,
atlar, halylar… “hemme zat front üçin” şygary astynda talandy.
|
|
1939 June18
|
Türkmenistanda bedenterbiıe güni dilip jar edildi.
|
|
1940 Mars
|
Türkmenistan kommunistik partyıasynyñ 9-nji gurultayı açylıar.
|
|
1940 Maı
|
Türkmenistanda ıazu hat, latyndan rusça (krilçä) üıtgedildi.
|
|
1940 Maı
|
Türkmenistan bilen Türkmensähranyñ arasynda Marawadepäniñ
Hasarça obasynda gümrük edarasy açylıar.
|
|
1940
|
Türkiyede ıokary ylym alyp,
Eırana öwrülende näbelli ıagdaıda Tähranyñ bir hotelinde (zäher
berlip öldürlen diıen myş-myş hem bolupdyr) edebiıatçy
Baıjan Turany
aradan çykıar.
|
|
1940 Nov 17
|
Bagşy
Oraz Salyr
aradan çykdy.
|
|
1941
|
İokary ylym almak maksady bilen
1927-nji ıylda Türkiıä gidip, 1929-nji ıylda ıurda öwrülen
Hajy han Oguzy
telim gezek tussag edilıär, ol ahyry zyndanda aradan çykıar.
|
|
1941 Apr 1
|
SSSR Ylymlar Akademiıasynyñ Türkmenistan bölümi açylıar.
|
|
1941 Aug 25
|
Bendertürşahnyñ üsti bilen Şureviniñ goşuny Kümmetgowuza girıär.
|
|
1941
|
Kümmetde ilkinji gezek ilat ıazuwy geçirildi.
|
|
1941 Aug 25
|
Irza şa Eırandan gaçyp atıar.
Gyzyl goşun Türkmensähra girıär, Türkmenistanly diplomat
Gylyç Kulyıev-iñ
Gürgende SSSR-iñ konsuly bolup işlän wagtynda,
Göki sofy
bilen
Annamyrat ahun
basmaçylykda aıplanyp Türkmenistana alnyp gidilıär.
|
|
1941 Aug 30
|
Türkmenistan SSR ıokary
sovetiniñ prezidiumynyñ başlygy
Hywaly Babaıev
39 ıaşyñ içinde Aşgabat garnizonynda atylyp öldürilıär. Doglany
1902.ı 4-nji april
|
|
1941 Sep 19
|
Eıranda syıasy bendiler üçin
günägeçiş yglan edilıär, şonda “53-ler” adyny alan topardan
Annagylyç Babaıy
azatlyga çykıar.
|
|
1941 Sep 19
|
“Eıran Tudeh partiıasy” döredilıär.
|
|
1941 Sep 20
|
Mejlisiñ karary boıunça gaçyp çykan Irza şanyñ türkmen we
başgalardan basyp alan ekerançylyk ıerler, onuñ ogly Mämedreza
şaha berilimegi tassyklanıar.
|
|
1941 Nov 6
|
Aşgabatda “Magtymguly adyndaky Türkmen döwlet opera we balet
teatry” döredildi.
|
|
1942 May
|
Türkmen döwlet opera we balet teatry “Aldar köse” spektakli
sahnalaşdyrdy.
|
|
1942
|
Görnükli dilçi alym
Oraz Taçnazarov
zyndanda horlanyp çykandan soñ, wepat bolıar.
|
|
1942
|
Mukamçy sazanda
Täçmämed Suhanguly
78 yaşyñ içinde aradan çykıar.
|
|
1942
|
Kümmetde we Bendertürşa-da imit, ylaıta-da şeker gaty
gymmatlanıar.
|
|
1942 July 21
|
Benderşanyñ töweregindäki “Tikinjik” gümrükhanasynyñ azaryndan
bizar bolan türkmenler ony otlaıar.
|
|
1942 July 21
|
Gürgen we Kümmetde güyçli ıer yranıar.
|
|
1942 Oct 27
|
Görnükli dilçi alym
Kümşaly Böriıev
atylyp öldürilıär.
|
|
1942 Nov 30
|
Göreşceñ şahyra
Annasoltan Kekilova-nyñ
doglan güni. Öl 1983.11.30
|
|
1943 June
|
1926-nji ıylda Türkmenistana
gelip, ilki Aşgabatda soñ Leningratda ıokary ylym alan
Ahmat Gürgenli
(Ahundov)
2-nji jahan urşunda wepat bolıar. Ol Kümüşdepeli meşhur Rejep
Ahunyñ ogly.
|
|
1943 Oct 8
|
Göreşjeñ şahyr
Şaly Kekilov
aradan çykdy.
|
|
1944 Jan
|
Göreşceñ ıigitler
Gaıyp Bähelke, Baıramjan
Nyıazy, Musa ogly Abdylla, kerim, Arazguly Kelamy, Aşyrpur,
Borde, Iranpur, Safar Ensary, Araz Gyıady
dagy Tudeh partiıasyna
goşuldylar.
|
|
1944 May 4
|
İazyjy Nurmyrat Saryhanov aradan çykdy. Doglany 1906ı
|
|
1945 May 9
|
2-nji jahan urşy tamamlanıar. Hitlerçi faşizimiñ ıeñilen güni.
|
|
1945 Aug 19
|
Göreşjeñ offiserler maıor
Abdyrahym Nediminiñ
ıolbaşçylygynda merkezi hökümetiñ syıasatyna protest hökmünde
Maşatdan ugrap, Marawadepäni öz kontrollaryna geçirip, Kümmet
şaherine geldiler.
|
|
1945 Aug 21
|
Offiserler bilen hökümetiñ ıaragly güıçleriniñ arasynda Kümmetde
gazaply çaknyşyk boldy, offiserler ıeñlidi. A.Nedimi
Äzerbegjanyñ üsti bilen Orsıete geçdi, ol 70-nji ıyllarda Ivanov
şäherde aradan çykdy.
|
|
1945 Nov 7
|
Eıranly Türkmen intellegentleri tarapyndan “Türkleriniñ bu
toprakda ıaşamaga haklary ıokmy?” diıen bildiriş ıaıradyldy,
onda hökümetiniñ türkmenlere garşy alyp barıan syıasatyna nägile
bildirlip, 5 sany türkmen mugallymyñ erbet klimatly şäherlere
sürgün edilşine garşylyk görkezildi.
|
|
1945 Dec 10
|
Birleşen Milletler Guramasynyñ Baş Assambelaıasy Adam
Hukuklarynyñ Ähl-umumy Jarnamasyny kabul etdi.
|
|
1946 Apr 13
|
Eıranyñ başweziri Ahmad Gavamyñ Mazenderanlylara- türkmenlere
ıüzlenip, bir aıyñ içinde ıaraglaryny döwlete tabşyrmak
barasynda oltimatom berıär.
|
|
1946 Maı12
|
Äzerbegjanlylaryñ göreşlerinden arka çykmak üçin türkmenler
Kümmetde uly miting geçirıär. İygnagy jandarma we goşun güıçleri
pilomutlar bilen gabap, halka haıbat atıar. Mitingde Safar
Ensary halky agzybirlige çagyrıar.
|
|
1946 June 1
|
Birleşen Milletler Guramasy (BMG) trapyndan “Çagalar güni” jar
edilıär.
|
|
1946
|
Kümmetgowuzde diwardan asylıan
görnüşinde “Türkmen sesi” adynda bir gazet çykarylıar, onda
syıasy makalalaryñ ıany bilen şahyr
Abdyrahym Mudärresiniñ
tankydy goşgulary hem çap edilipdir. Bu Gazetiñ ıekeje sanyna
hem arşivlarda gabat gelinmedi.
|
|
1946 June12
|
Kümüşdepeli batyr ıigitler
Weljan ahun (Vafy),
Rahmatnejad, Rahman Rahmany (Rejep)
we
Nazmuhammet Nejjary
Tudeh partyıasynyñ klubynda halka ıüzlenip, Eıranda demokratik
döwletiñ gurulmagy talap edıärler.
|
|
1946 June13
|
Kümüşdepede “Yeñiş
ظفر
"
adynda teatry tomaşa etmäge baranlara polisiıa ok atıar, ençeme
adam ıaralanyp, mugallym
Amanjan (Aba) Abaıy
şehit bolıar.
|
|
1946
|
Dilçi alym, okuw kitaplaryny
düzen Hojamyrat
Baılyıev aradan
çykdy. Doglany 1905 ı
|
|
1946 Nov 15
|
Gürgende Şurevi konsuly bolup işlän Gylyç Kulyıeviñ tagallasy
bilen bagşylar Sahy Jepbar, Nabat Nurmuhammedova
Türkmen-sähranyñ dürli oba hem şäherlerinde konsert berıärler.
|
|
1947 Oct
|
Türkmensähraly intellegentleri
özleriniñ syıasy düşünjeleri esasynda iki topara bölünıärler,
bir tarapda kommunist Tudeh partyıaçylar, beıleki tarapda bolsa
hökümetiñ döreden Demokrat partyıasyna wepaly adamlar şol sandan
Annagylyç Babaıy,
Gylyç Nazary, Täji Iranpur
dagy durıar.
|
|
1947 Oct
|
Eıranly offiser Arşam Etrek ıakasynda Muhy diıen bir
türkmen çopany öldürıär.
|
|
1946 Dec 16
|
Tudeh partiyıasynyñ Kümmet şäher bölüminiñ lideri Gaıyp Bähelke
we onuñ ıoldaşlary Gurbannazar Rabetly, Gurbanmuhammet Teke,
Weljan ahun Vafy tussag edilıär.
|
|
1947
|
Türkmensährada söwdigärçiligiñ
ösmegi, Benderşaly
Arazjany Şomaly
traktor, kombayin getirip satıar, pagta arassalaıan we uwn
zavodlaryny gurıar. Arazjanyñ bu aladalaryna päsgel bermek üçin
hökümet ony tussag edıär.
|
|
1947
|
Tudeh partiyıanyñ
aktivistlerinden 30 adam şol sandan Gafur Magtym,
Muhommed hajy Ahunnejad
tussag edilıär.
|
|
1947
|
Türkmenleriñ adyndan wekil bolup mejlise giden Mämet ahun, edary
taıdan Kümmediñ, Astrabatdan aıyrylyp özbaşyna bir şäher
statusyna eıe bolmagy hakynda mejlise teklip bilen yüzlenıär.
|
|
1947 Jan
|
Türkmen daıhanlary, Minudeşt oba hojalyk edarasynyñ başlygyndan
şikaıat edip mejlise ıollan hatlary parlamentde okalıar. Şonda
bu zalymyñ ençeme türkmeni gamçy astynda heläk edendigi orta
atlylypdyr.
|
|
1948
|
Gürgen şäherinde pars dilinde gepleşik berıän radio stansiya
açylıar.
|
|
1948 Feb 4
|
Mämedreza şa ok atylıar, bu hüjümi bahana edip, syıasy
aktivistler yzarlanıar, 20-e golaı türkmen syıasy aktivisti
Türkmenistana sygynıar.
|
|
1948 Maı 7
|
Çöregiñ gymmatlamagy, Benderşa-da hökümete garşy protest miting
geçirilıär.
|
|
1948 Okt 5
|
Aşgabatda gazaply ıer yranıar,
150 müñe golaı adam wepat boldy.
1991-njy ıylda bu güne “Matam güni” diılip at berildi.
|
|
1949 July 11
|
Türkmenlerden baslyp alnan ähli ekerançylyk ıerleri Mämedreza
şaha bermek barasyndaky kanun kabul edildi.
|
|
1949 July
|
Kümmet şäherinde ilkinji keselhana gurulıar.
|
|
1949 Oct 6-9
|
Türkmenistanly dilçi alymlaryñ ilkinji gurultaıy.
|
|
1950 Sep 1
|
Aşgabatda M.Gorki (häzirki Magtymguly) adyndaky Türkmen döwlet
universiteti açylıar.
|
|
1951 Dec 24
|
Benderşada 700, Kümüşdepe-de bolsa 300 adam bu şäherleriñ
telegraf edarasynyñ öñünde syıasy oturşyk geçrip, hökümet
işgärleriniñ saılawlara we başga ugurlarda türkmen topragynda
alyp barıan zalym hereketleriniñ artmagyna protest edıärler.
|
|
1951
|
Akgalada meteorologiıa edarasy açyldy.
|
|
1951 Mars
|
Türkmenistanda Ylymlar akademiıasy döredildi.
|
|
1952 Jan 27
|
Eıran hökümeti
ekerançylyk ıerler barasynda geçircek reformasyny jar etdi (اصلاحات
ارضی),
odan maksat, daıhanlardan baslyp alnan ıerleri gaıtadan olaryñ
özlerine satmakdy. Şol esasda ıerler 20 ıyl möhleti bilen 5,10
hektarlara bölünip satylyp başlandy.
|
|
1952
|
Garasuw obasynda jandarma edarasy döredildi.
|
|
1952
|
Kümmetde “Hor-hor” diıen suw bendi guruldy.
|
|
1952
|
Okuw jaılaryñ hem-de mugallymlaryñ ıetmezçilik edyäni üçin
Kümmediñ okuwçylary bu iş düzelıänçä okuwa gitmän protest
ıörişlerini geçirdiler.
|
|
1952
|
Eıranda Hazar işbilini eksport edıän şilat edarasy hususy
eıeçilige berliıär, şondan soñ türkmen balykçylary horlanyp
başlanıar.
|
|
1953 Mars 1
|
Almanyñ Münhen şäherinde
Amerikalylar tarapyndan esaslandyrylan “Azat
İevropa/ Azatlyk Radio Stansiıalary”
gepleşik berip başlaıar. Onuñ türkmen redaksiyasynyñ ilkinji
başlygy 2-nji jahan urşunda Almanlara ıesir düşen
Myrat Täçmyratdy.
1995-nci ıylda Radio Praga göçürildi.
|
|
1953 Mars18
|
Kümüşdepäniñ ozalky harby häkimi Abdylla han Tumaç (türkmen däl)
parlamente wekil bolup gitdi.
|
|
1953 Mars18
|
Mämedreza şah
Gürgene gelip 750 sany daıhana ıerleriniñ petegini
سندینی
gowşurdy.
|
|
1953 June29
|
Hökümetiñ gizlin permany esasynda türkmenleriñ Aşgabat radiosyny
diñlemegiñ öñüni almak üçin, Gürgen hem-de Maşat şäherlerinde
türkmen dilinde gepleşik berıän radiostansiıalar döredilmegi
planlaşdyryldy.
|
|
1953 June30
|
Kümmetde 22 sany syıasy
aktivistiñ miting geçirjegini duıan hökümet olardan ençemesini
tussag edıär, olaryñ arasynda belli şahyr
Arazmuhammed Şa-eri (Aram)
hem bolupdyr.
|
|
1953 July
|
Arazmuhammed Teke,
İalkap diıen birisi tarapyndan Kümmetde şüpheli ıagdayda
öldürilıär.
|
|
1953 Aug 16
|
Halk gozgalañlaryna çydap bilmedik Eıran şasy Mämedreza daşary
ıurda gaçyp gidıär.
|
|
1953 Aug
|
Benderşa-da “Penbe” adynda pagta arassalaıyş karhanasy guruldy.
|
|
1953 Aug19
|
Amerikanyñ CIA we Inglisleriñ gizlin gullugynyñ işbirligi
netijesinde Eıranda Dr.M.Musaddygyñ hökümeti agdaryldy, Patyşa
gaıtadan tagta çykdy.
|
|
1953 Nov15
|
İazyjy
Ata Gowşudovyñ
ıogalan güni. Doglany 1903
|
|
1954 Dec 2
|
Araçägi berk kontrol edip, türkmen topragynda gysyşlary
artdyrmak maksady bilen Şurevi-Eıran döwlet wekilleri Hazar ıaka
Seññerdepe-de duşuşyp, bu barada ıörite komisıa düzıärler.
|
|
1954 Dec
|
Kümmetde “Milli” adynda pagta arassalaıyş karhanan salyndy.
|
|
1954-55
|
Gragum kanaly Murgap we Tejene gelip ıedıär.
|
|
1955 Jan 18
|
İazyjy
Rehmet Seıt
aradan çykdy.
|
|
1955 Apr 5
|
Araçägi berk kontrol edmek üçin Şurevi-Eıran wekilleri Deregezde
duşuşıarlar.
|
|
1955 Apr 5
|
Benderşa-de Tudeh partiyıanyñ klubyna polis hüjüm edip ol ıerden
köp dokumenti ele salıar.
|
|
1955 Maı
|
Jandamlaryñ halka berıän
zulmuna garşy çykan
Meredaly, Molla Tagan
we
Öwe dagy haıynlyk
bilen ele salnyp, atylyp öldürilıär.
|
|
1956
|
Kümmetde “Jin” pagta karhanan salynıär.
|
|
1957
|
1948-nji ıylda Täjigistana sygnan Gaıyp Bähelke Duşenbe
şäherinde näbelli ıagdaıda wepat bolıar. Onuñ Mazary şol
şäherde.
|
|
1957
|
Eıranda gizlin gulluk edarasy “SAVAK” döredildi.
|
|
1957 Maı 7
|
Bagşy Magtymguly Garly
aradan çykdy.
|
|
1958
|
Kümmetde telefon we meterologiıa edaralary açylıar.
|
|
1958 Jan 18
|
Amyderıa we Tejen töwereklerinden başlap araçägi kesgitlemek
baradaky ylalaşyga Şurevi-Owganystan gol çekıär.
|
|
1958 Sep
|
Tudeh partiyıasynyñ agzasyndan
Nurmuhammed Garynjyk
köp ıyllap zyndanda oturıar, köneleşen hassalygy zerarly aradan
çykıar.
|
|
1958 Dec 8
|
Daşary işler ministrligiñ
garamagynda Türkmenistanyñ
“Daşary İurtar bilen Dostluk we
Medeni aragatnaşyklar barasyndaky Jemgiıeti”
döredilıär.
|
|
1959
|
Aşgabatda televideniıä işläp başlaıar.
|
|
1959
|
Benderşa-Gürgen aralygynda demir-ıol çekilıär.
|
|
1959
|
Akgala we Kelale şäherlerine elektrik berlip başlanıar.
|
|
1959 July 14
|
Yrakly türkmenleriñ garşysyna
giñ möçberde etnik ıok ediş kampanıasy.
Kerkuk faji-asy.
|
|
1959 Aug 19
|
Gürgen şäherinde türkmen dilinde radio gepleşikler işläp
başlaıar.
|
|
1960 Jan 31
|
Sazada
Mylly Täçmyrat
aradan çykdy.
|
|
1960 Maı
|
Türkmenistanda milli şahyr
Magtymgulynyñ
225 ıyllygy dabara bilen bellendi.
|
|
1960 Maı
|
Benderşa-Gürgen aralygynda otly gatnap başlaıar.
|
|
1960 Feb 21
|
Benderşa-dan
Mämed Şeri
محمد شرعی
-türkmen- mejlise
wekil saılanıar.
|
|
1960 Feb
|
Akgalanyñ
golaıyndaky Ammarolum ekerançylyk ıerleri, goşun başlygy Oveısi
hem general Kemal esger sürüp alıar, ıerler goşunyñ kontrolyna
geçıär, obanyñ ady “Şa-mäzre-ıe Kemal”a
شاه مزرعه کمال
üıtgedilıär.
|
|
1961 Jan 9
|
Mämedreza şanyñ ıer reformasynyñ 1-nji tapgyry amala aşyrylıar,
türkmen topragyna topar-topar zabylly hem buluç getirilıär. 659
zabylly hojalygyna 38790 hektar ıer berilıär.
|
|
1961 Jan
|
Kümmetde “Väş-e deşt” adyndaky karhana salyndy.
|
|
1961 Jan
|
Kelalede “Jin” pagta karhana salyndy.
|
|
1962 Maı12
|
Amyderıanyñ suwy Aşgabatda gelip ıetıär.
|
|
1962 Maı
|
Baslyp alnan ekerançylyk ıerleri berk kontrol etmek üçin
Mämedreza şa General Muzeııen diıen zalymyny Kümmet, Gürgen we
Bujnurda ıörite wekil edilip belleıär, türkmen daıhanlary hetden
aşa horlanıar.
|
|
1962 June
|
Miıewüt, Merjenabad, Ata-abad, Pirawaş, Gyzylja we Peşmek
obalarynyñ ekin ıerleri basylyp alynıar, Hojalar-Gerkezde 3 sany
daıhan jandarmalar tarapyndan öldürilıär. Şa-yñ aıaldoganlary
Şems we Eşref Gülçeşmäniñ ıanyndan münlerçe hektar ıeri
eıeleıärler.
|
|
1962 Oct 7
|
Pars bolmadyk halklaryñ milli isleglerini kesä sowmak üçin
başwezir Älem “Eıaleti, Welaıaty” diıen teklibini meclise
getirmegi.
|
|
1962 Dec 1
|
Eıran şaıylarynyñ
belli ruhanysy Aıtolla Homeıni
آیت الله خمینی
ıokarda agzalan plana garşy çykıar.
|
|
1962 Dec 5
|
Aşgabatda halk filarmoniıasy döredildi.
|
|
1963 Jan 7
|
Ruhanylaryñ garşy bolmagy zerarly Eıran hökümeti “Eıaleti,
Welaıaty”diıen teklibini yzyna alıar.
|
|
1963 Jan 7
|
Administrativ (edary) taıdan hem-de mejlis saylawy wagtynda
türkmenlere gysyş görkezmek üçin Kümüşdepe we Benderşa şäherleri
pars otrumly Bendergeze, Kurdkuy şäherlerine, Akgala bolsa
Gürgene tabyn edilıär.
|
|
1963 Jan
|
Kümmetde “penbe-ıe şomal” karhanasy bina edilıär.
|
|
1963 Oct 6
|
Rahmatolla Fehimi(türkmen)
Eıran mejlisine wekil saılanıar.
|
|
1963 Oct
|
Dr.Ahmad Garadaglynyñ tagallasy bilen köp sanly türkmen ıigidi
Türkmensähradan Türkiıä okuwa gidıär.
|
|
1963
|
Türkmenleri kemsidiji pars dilinde “Araz han” diıen film surata
düşürilıär.
|
|
1965 Mars 24
|
İazyjy
Garaja Burunov
ıogalıar.
|
|
1965 Oct 14
|
Türkmenistanyñ görnükli alymy we döwlet işgäri
Şaja Batyrov
aradan çykdy. Doglany 1908
|
|
1966 Feb 9
|
Owgan türkmenlerinden
Abdul-reuf “Peıam-e
wyjdan” gazetini neşir edıär.
|
|
1966 Apr
|
Gürgen derıasynyñ joşmagy netijesinde Hojanepes we onuñ
töweregine zyıan ıedıär. Şa bu ıere gelip, wakany ıakyndan
barlaıar.
|
|
1967 Nov 25
|
Türkmenleriñ adyndan 7-8 gezek mejlise wekil bolan Mämed ahun
Jürjany (Gürgeni) aradan çykıar.
|
|
1967 Nov
|
Eıranda ekerançylyk ıer reformasyndan soñ türkmenlere 3744
traktor, 671 kombaıyn satylıar.
|
|
1967 Nov
|
Göreşceñ türkmen ıigidi
Perviz Iranpuryñ
tagallasy bilen bagşy-sazandalaryñ we zikir oıunlar topary
Italiıada geçirlen festivala gatnaşıar.
|
|
1968 Aug 31
|
“Türkmenistanyñ halk magaryfy” jurnaly çap edilip başlanıar.
|
|
1969 Apr
|
Etrek-Gürgen derıalary joşup köp ıerleri suw alıar.
|
|
1970 Feb 7
|
Sazanda
Pürli Sary
aradan çykdy. Doglany 1900
|
|
1970 Aug 2
|
Güllidag, Garnawa we onuñ töwereginde ıer yrandy, 32 oba weıran
boldy, 175 adam ölüp, 500 den gowragy ıaralandy.
|
|
1971 Mars
|
Kümmet şäheriniñ merkezi meıdanynda oturdylan Mämedreza şanyñ
heıkeli göreşjeñ ıigitler tarapyndan partladyldy.
|
|
1971 Maı
|
Kommunistik hereketleriñ öñüni almak maksady bilen Amerikada
döredilen “Marşal Plany” esasynda “Barkly Moore” we “William
Airons” ıaly amerikalylar Kümmet şaherine geldi. Mr.Moor ençeme
ukyply türkmeni ıokary ylym almak üçin Amerika alyp gidyär.
|
|
1971 Maı
|
Marawadepäniñ İekeçynar hem-de Bujnurdyñ Aşhana-synda
Türkmenistany diñlemek üçin Amerikalylar güıçli radar merkezini
gurdy.
|
|
1971 Maı 2
|
Şahyr
Gara Seıitli
aradan çykdy. Dog 1915
|
|
1971 Oct
|
Kümmetde göreşjeñ ıigitleriñ tagallasy bilen üç günläp aıdym-saz
we goşgy agşamyny geçirildi, bu wakadan soñ gizlin gulluk SAVAK,
20 sany türkmeni tussag edip gynaga çekdi.
|
|
1971 Sep 26
|
Owganystanly türkmen
Fedamuhammed Fedaıynyñ
tagallasy bilen “Millet” gazeti çykarlydy.
|
|
1973 Dec 11
|
Türkmen sinemasynyñ düıbüni
tutuan Alty Garlyıev
ardan çykdy. Doglany
1909
|
|
1973 Dec 18
|
Türkmensähraly türkmenleriñ
adyndan Mämed ahunyñ gyzy
Mehin Gürgeni
Eıran parlamentyna wekil saılandy.
|
|
1971 Dec
|
Türkleriniñ durmuşyna degişli
“İek ittifâg-e sâdeh adynda pars dilinde film surata düşürildi,
filmde türkmen artisti
Anna Taryhy-de
oınapdyr.
|
|
1974 July 23
|
İazyjy Berdi Kerbaba
aradan çykdy.
|
|
1974
|
Pars dilinde “Türkmen” atly film döredildi.
|
|
1974
|
Türkmen ıazyjy
Aımuhammed Aımuhammadynyñ
“Sünnet”(Däp) we “Gara çoıun” atly teatry Eıranda şöhrat
gazandy.
|
|
1974 Dec 13
|
İazyjy
Aman Kekilov
aradan çykdy. Doglany 09.05.1912
|
|
1974
|
Göreşceñ şahyr
Arazmuhammed Şa-eri
(Aram)
40 ıaşyñ içinde aradan çykdy, şahyrdan “Rubagylar” adynda eser
ıadygär galdy.
|
|
1975
|
Türkleriniñ durmuşyna degişli Nadyr Ibrahymy “Sedaı-e Sahra”
(Sähranyñ sesi) diıen filmi döretdi.
|
|
1975 Aug 1
|
Helsinki′de İevropada Howpsuzlyk we Hyzmatdaşlyk Guramasynyñ
jemleıji aktyna gol çekildi.
|
|
1975 Sep 29
|
Şahyr
Gurbannazar Eziz
35 yaşyñ içinde atylyp öldürildi.
|
|
1975 Nov
|
Bagşy
Gazak Pañ
Amerikada geçirlen aydym festivalyna gatnaşdyryldy.
|
|
1975 Sep 8
|
Türkmenleriñ adyndan
Rahmanguly Seıdi
bilen Gowşak (Alty)
Jafarbaı mejlise
wekil saılandylar.
|
|
1975 Sep
|
Işbil we balyk eksporty
baılaryñ eline geçdi, balykçylar köp horlandy. Benderşa jandarma
başlygy Hamediñ döwründe balykçylar
Azym Ownuk, Yhy Gylyçnyıazy
öldürlip, Babyş we
Emin kelte maıyp
edildi.
|
|
1976
|
Eıran
telewideniıasy tarapyndan N.Ibrahymy “Ateş bedun-e dud
آتش بدون دود”
(Tüssesiz
od) adynda bir film seriıaly surata düşürdi, onda türkmenler
wagşy, medeniyetsiz edilip görkezilmäge synaşyldy.
|
|
1976
|
“Kanun perwereş
fikri kudekan we nowjevanan
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان”
guramasy tarapyndan türkmenleriñ durmuşyna degişli “Äsb” (At)
diıen film surata düşürildi.
|
|
1977 Aug 8
|
Bagşy
Sahy Jepbar
aradan çykdy. Doglany 1905
|
|
1977 Aug 31
|
Halk artisty, türkmen teatrynyñ
düıbüni tutujy Aman
Gulmmämet ardan
çykdy.
|
|
1977 Nov 22
|
Dr.Ahmad Garadagly
aradan çykdy. Ol Kümmetgawuzda jaılandy. Doglany 1901
|
|
1978 June
|
Sazanda
Akmyrat Çaryıew
Eıranyñ Maşat şäherinde geçirlen festivala gatnaşdy.
|
|
1978 Nov
|
Eıranda Patyşa rejimine garşy gozlañ başlandy.
|
|
1978 Jan 6
|
Türkmen mugallymlary Patyşa rejiminiñ syıasatyna garşy iş
taşlaıyş protestini geçirdiler. Türkmenler köçe tolgunyşlarynda:
“Okuw gerek hat gerek,
Türkmençe megdep gerek.
Elden giden ıerleri,
Gaıtaryp almak gerek”.
“İer ekinçiñki, derıa balykçyñky”,
“İa alarys, ıa öleris, ahyry hudmuhtar bolarys”
diıen şygary öñe sürdiler.
|
|
1979 Mars 7
|
İazyjy
Beki Seıtäkov
aradan çykdy. Doglany 31.3.1914
|
|
1979 June 6
|
Yaş şahyr
Muhammed Berazende Gojuk
motorsikletden yıkylyp aradan çykdy.
|
|
1979 Feb 9
|
Kümmet şäheriniñ SAVAK, jandarma, goşun bölüminiñ we käbir bay
hem ruhany sumaklaryñ plany esasynda türkmen obalardan adamlar
yıgnalyp, Patyşa rejimine arka çykmak maksady bilen şäherde
bi-düzgünçilikli herekete baş goşdular.
|
|
1979 Feb 11
|
Mämedreza şa, şonuñ bilen birlikde Pählevi rejimiiñ soñy.
|
|
1979 Feb 15
|
Türkmensärada, “Türkmenleriñ medeni we syısy ojagy”
کانون فرهنگی و سیاسی خلق ترکمن
şeıle-de
“Oba şuralar guramasy”
döredildi.
|
|
1979 Feb 15
|
Gelmişek
baı-feodallar, türkmenleriniñ alyp barıan adalatly göreşini
togtatmak maksady bilen Kümmetgowuz şäheriniñ sudunyñ (دادگاه)
jaıynyñ öñünde syıasy oturşyk geçirdiler,
hökümet tarapyndan Hüjjet-ul-islam Omyd bilen Radniıa olardan
arka çykdy.
|
|
1979 Mars 1
|
Eıran goşunynda gulluk edip ıören türkmen ofisserleri “milli
goşun” döretmek barasynda bildiriş ıaıratdylar.
|
|
1979 Mars 2
|
Türkmen ıazyjy şahyrlar Kümmetgowzuñ “Pişahengi” salonynda
ençeme günläp çykyş edip, halkyñ arzu-isleglerini beıan etdiler.
|
|
1979 Mars10
|
Türkmenleriñ tolgunyşlaryna haıbat atmak maksady bilen Eıranyñ
täze hökümeti Bendertürkmen we Kümmetgowuz şäherleriniñ üstünden
F.14 tipli harby uçar bilen manever berdi.
|
|
1979 Mars10
|
Benderşa şähere Bendertürkmen adyny bermek üçin aıaga galan
halkyñ üstüne ok atydy, 19 türkmen yaralandy. Bu jenaıatda
Agamäli diıen parsyñ bardygy aıdyldy. Şäherdary
شهرداری
edarasynda ıigitler ynkylaby komitet döretdiler.
|
|
1979 Mars13
|
“Tähran universitetiniñ” studentleri hökümetiñ türkmenlere garşy
zulmuny ıazgaryp, protest etdiler.
|
|
1979 Mars23
|
Türkmenleriñ “Medeni we Syıasy Ojagy” Eıran hökümetiñ geçirmekçi
bolıan referandomyna gatnaşyp, gatnaşmazlyk barasynda geñeşmäge,
26-nji Martda Kümmediñ merkezi parkyna ıygnanyşmak üçin bir
bildiriş ıaıratdy.
|
|
1979 Mars25
|
Kümmetde çilim satyp ıören
A.Durdypur
diıen türkmeniñ, hökümetiñ ıörite ıaragly adamlary tarapyndan
oka düzlüp öldürildi, başga bir türkmen-de ıaralandy.
|
|
1979 Mars26
|
Hökümet tarapyndan Kümmede
iberilen ahun Imadynyñ baştutanlygynda ıaragly güıçler
türkmenleriñ parahatly geçip duran mitingine çozdy, netijede
onlarça türkmen öldi. Hökümet bilen türkmenleriñ arasynda 10
günläp urş boldy.
Kümmetdiñ 1-nji söweşi.
|
|
1979 Apr 4
|
Bendertürkmende “Birleşik” adynda bir jurnal çap edildi, ondan
diñe 3 nomer çap boldy.
|
|
1979 Apr
|
Hazar deñiz balykçylary öz “ şuralaryny” döretdiler.
|
|
1979 Maı24
|
Başwezir Mehdi Bazergan, türkmenler oba şuralar guramasyny
ıatyrmaly diıp ultimatum berdi.
|
|
1979 Maı30
|
Oba şuralar guramasy barha ıaıbañlşdy.
|
|
1979 Maı30
|
Eıranyñ Aly-abad şäheriniñ ıaragly güıçleriniñ Köçek Nazarhan
oba daıhanlaryna ok açmagy netijesinde 3 daıhan öldi.
|
|
1979 June
|
“Il-güıji”, “habarnam-ıe
Türkmensähra”, “Daıhan”
ıaly gazet-jurnallar çykarlydy.
“Medeni we folklorik” topar döredildi.
|
|
1979 July 16
|
Ilkinji gezek İolmasalıan obasynda “orak baıramy” şowly
geçirildi.
|
|
1979 July 16
|
Hazar deñiz jandarmalary balykçylaryñ Aşyr- adada geçip duran
ıygnagyna ıaragly hüjüm etdi.
|
|
1979 July 20
|
Ammar-olumdaky
ozalky “Şa mäzre” firmasy, islam hökümeti tarapyndan baslyp
alyndy we Gürgendäki goşunyñ erkine berildi hem-de oña
“Mäzre-äıe nemune-ıe arteş
مزرعه نمونه ارتش”
ady berildi.
|
|
1979 July
|
Reza Allame-zadah,
türkmen şuralaryna degişli pars dilinde
حرف بزن ترکمن
(Gürle türkmen) diıen filmini döretdi.
|
|
1979 Aug
|
Islam hökümetiniñ
täze esasy kanunyny tassyklamak üçin düzlen “Hobregan
خبرگان”
mejlisine wekil bolup gitmek üçin türkmenler tarapyndan
Şirmuhammet Tumaç
bilen
Abdylhekim Magtym
Halkyñ Fedaıylary guramasy tarapyndan, şonuñ ıaly-da Tudeh
partiıasy tarapyndan Kümüşdepeden
Safar Ensary
kandid boldular. Saılawda bolan galplyk zerarly olar
saılanmadylar.
|
|
1979 Aug
|
Bagşy
Gazak pañ
Gurban baıram güni aradan çykdy.
|
|
1979 Nov
|
Oba şuralaryñ 7-nji ıygnagy geçirildi.
|
|
1979 Nov 4
|
Oba şuralarynyñ 8-nji ıygnagy geçirildi.
|
|
1979 Nov 29
|
“Medeni we Syıasy ojagy” öz bildirişinde Eıranyñ täze esasy
kanunyna ses berlişige gatnaşmajagyny mälim etdi. Täze kanun
esasynda ıurduñ prezidenti şaıy mezhepli bolup, şaıy, Eıranyñ
resmi mezhebi diıilip tassyklandy.
|
|
1979 Dec 7
|
Kümmetde oba şuralarynyñ 9-njy ıygnagy.
|
|
1980 Feb 6
|
Kümmetde oba şuralarynyñ 10-nynjy ıygnagy geçirildi.
|
|
1980 Feb 6
|
Türkmensährada
aktiv bir syıasy gurama hökmünde hereket eden “Iran Halk
fedaıylar guramasy
فدائیان خلق ایران
özüniñ
döredilen ıyl dönümi mynasybetli ıurduñ bütin ıerinde şol sanda
Kümmetde syıasy yöriş geçirmegi planlaşdyrdy.
|
|
1980 Feb 7
|
Hökümetiñ Kümmetdäki ıaragly güıçleri “Fedaıylaryñ” mitinginiñ
öñüni aljakdygy barasynda bildiriş ıaıratdy.
|
|
1980 Feb 7
|
Oba şuralaryñ ıolbaşçylary
Şirli Tumaç, Hekim
Magtym, Hajytuwak Vahedi
we
Söıün Jürjäni
Tährandan gelen oba hojalyk wekilleri bilen duşuşykdan gaıdyp
gelişlerine (gije sagat 12-de) Kümmediñ gaıraky köprüsiniñ
ıanynda hökümediñ ıaragly güıçler tarapyndan ogurlandylar.
|
|
1980 Feb 8
|
Kümmetdäki ıaragly güıçler mitinge gatnaşmagy bahana edip
türkmenleriñ üstüne ok açdy.
Kümmetgowuzuñ 2-nji söweşi.
|
|
1980 Feb 8
|
İaş türkmen ıigidi
Behruz Ahundy
şäheriñ ortarasynda duşmanlar tarapyndan linç edilip öldürildi.
|
|
1980 Feb 9
|
Birnäçe gün uzaga çeken söweşde
Kümmet ıaşaıjylary şäheri terk edmäge mejbur boldy,
Bedelje
obasy ıakyldy.
|
|
1980 Feb 18
|
Tumaç, Magtym, Vahedi we Jürjäniniñ
gynag astynda parçalanan jesetleri Bujnurd ıolunyñ
gyrasynda-Çemenbid,den tapyldy, hökümetiñ Kümmede iberen ıörite
gazysy Halhaly onlarça türkmeni atuwa höküm etdi.
Perviz Iranpur, Nazdurdy Nuşin
we İüsüp Garaja
ogurlanyp wagşylarça
terror edildi.
Türkmensähra
Şehitler güni.
|
|
1980 Mars 6
|
Islam hökümetiñ Türkmensährada alyp baryan terroristik
hereketlerine hem içerden hem-de dünıäden protestler bildirildi.
|
|
1980 Mars 7
|
“Medeni we Syıasy Ojak” öz bildirşinde mejlis saılawlary baıkot
etdi.
|
|
1980 Mars28
|
Islamy hökümetiñ haıbatyna garamazdan şehitleriñ 40-nji güni,
oba şuralar tarapyndan dabaraly bellendy.
|
|
1980 June 4
|
Oba şuralaryñ 11-nji ıygnagy
şeıle-de şehitler
Kaka Bezmuneniñ, Amandurdy Serşadyñ
we
Tumajypuryñ 100-i
Akdegiş obasynda bellendi.
|
|
1980 July
|
Göreşjeñ ıigitler
Abdylla Gyzyl, Meretgeldi Bidar
we Akmuhammed Beıramy
atlyp öldrüldi.
|
|
1980 July 19
|
"Habarnama-ıe
Türkmensähra"
gazetiñ çap edilmegini hökümet gadan etdi.
|
|
1981 Mars
|
Hökümetiñ tarapdary Halymberdi Adel diıen türkmen “Nedaı-e
Türkmen” gazeti neşir etdi.
|
|
1981 Maı 7
|
Balykçy
Berdimurad Tumaç
Eıran deñiz jandarmalary
tarapyndan öldürildi.
|
|
1981 July
|
Göreşceñ ıigitler
Gürgen Bähelke
we Änin Gökleñi
atlyp öldürildi.
|
|
1982 July
|
Göreşceñ yigitler
Ibraıym Nedimi, Hamyd Ferjad,
Arazmuhammed(Arça)Besiri, Hally Hallyzadeh(Algyr)
we
Hezretguly Kör atlyp
öldürildi.
|
|
1983 Maı
|
Magtymguly Pyragynyñ 250-ıyllygy dabara bilen bellendi.
|
|
1983 Nov 30
|
13 ıyllap dälihana
tussaglygynda saklanan Göreşceñ şahyra
Annasoltan Kekilova
şol ıerde aradan çydy. Doglany 1942
|
|
1983
|
Syıasy aktivistler Türkmensähradan Türkmenistana sygnyp
başladylar.
|
|
1984 Maı10
|
Milli şahyr Magtymgulynyñ 250
ıyllygyny geçirmek üçin onuñ mazary
Aktokaıa
üışen türkmenlere Eıranyñ ıaragly güıçleri gaty gysyş görkezdi,
sadaka naharynyñ bişirilmeginiñ öñüni aldy.
|
|
1984 Sep
|
Kümmet şäherinden
Annamuhammed Garrawy
mejlise wekil saılandy.
|
|
1984 Oct
|
Türkmensährada salek diıen bir hil suwulja baş ıoñ boldy.
|
|
1985 Oct
|
Saparmyrat Nyıazow Türkmenistanyñ kommunistik partiıasynyñ 1-nji
sekretary boldy;
Türkmenistanyñ merkezi ijra-ıe komitetleriniñ başlyklary:
1.Nedirbaı Aıtakow …………Feb.1925—Aug.1937
2.Batyr Ataıew ………………Aug.1937—Okt.1937
3.Hywaly Babaıew ………… Okt. 1937—Aug.1941
4.Allaberdi Berdiıew ……… Okt. 1941—Mars1948
5.Akmämed Saryıew ……… Mars1948—Mars1959
6.Nurberdi Baıramow ………Mars1959—Mars1963
7.Annamuhammed Gylyjow Mars1963—Dek. 1978
8.Bally İazgulyıew………… Okt. 1978—Aug. 1988
9.Roza Bazarowa ………… Aug.1988—Can. 1990
Türkmenistanyñ hökümet başlyklary:
1.Gaıgysyz Atabaıew Feb.1925— Aug.1937
2.Aıtbaı Hudaybergenow … July1938—Nov1945
3.Suwhan Babaıew …………Oct. 1945—Nov1951
4.Balyş Öwezow …………… Nov.1951—Dec 1957
5.Jumadurdy Garaıew ………Jan. 1958—Jan 1959
6.Balyş Öwezow …………… Jan. 1959—June1960
7.Abdy Annalyıew ………… July 1960—Mars1963
8.M.Nazar Gapurow…… Mars1963—Dec 1969
9.O.Orazmuhammedow … Dec. 1969—Dec. 1975
10.Bally İazgulyıew…… Dec. 1975—Dek. 1978
11.Çary Garryıew ………… Dec 1978—Jan. 1985
12.Saparmyrat Nyıazow … 1Dec.1985
13.A.Hojamyradow ………… Dec. 1985—Dec 1989
14.Han Ahmedow ………… Dec.1989 (Baş wezir)
|
|
1985 Mars
|
Türkmenistana sygnan Türkmensähraly bosgunlar “Il-güıji”
jurnalynyñ 2-nji döwrüni çykaryp başladylar.
|
|
1987 Oct
|
Syıasy hereketleriniñ erkin bolmagy ugrunda “Medeni we Syıasy
Ojagyñ gaıtadan dikeldiş topary” döredildi.
|
|
1988 Maı
|
“Medeni we Syıasy Ojagyñ” “Halkyñ Fedaıylar guramasyndan”
erkindigi barasynda Almandaky türkmenler bir bildiriş
ıaıratdylar.
Medeni we Syıasy Ojagyñ tarapdarlary ikä bölündi.
|
|
1988 Maı
|
Aşgabatda we Nebitdagda türkmen ıigitleri gelmişekleriñ
talañçylykly hereketlerine garşy aıaga galdylar.
|
|
1988
June-July
|
Eıranda neşe söwdasyny edıänler
bilen göreş wagtynda ençeme syıasy bendi-de atylyp öldürildi,
olaryñ arasynda syıasy aktivist
Halykberi Olfet-de
bardy.
|
|
1988 Sep1
|
Halk şahyry, Magtymguly
baıragynyñ eıesi
Kerim Gurbennepes
aradan çykdy.
|
|
1988 Sep
|
Almanda “Medeni we Syıasy Ojagyñ” neşir organy hökmünde
“Türkmenistan-e Iran” neşriıesi çap edilip başlandy.
|
|
1988 Sep
|
Kelale şäherinden
İagmur Gulyzada
Eıran mejlisine wekil saılandy.
|
|
1988 Oct 6
|
10 ıyllap Sibire sürgün edilen
ıazyjy Hydyr Derıaıew
aradan çykdy.
|
|
1989 Mars
|
Bagşy
Magtymguly Garlynyñ
100 ıaşy Daşhowuzda bellendi.
|
|
1989 Aug 30
|
Türkmenistanda “Agzybirlik
Halk Hereketi” diıen
bir syıasy jemgiıet döredildi.
|
|
1989 Sep
|
40 ıyl senzuradan soñ ilkinji gezek Ata Gowşudowyñ “Perman”
romany, prof. Mäti Kösäıeviñ işlän “Gorkut Ata” eposy çap
edildi, Soviet döwründe gadagan edilen birnäçe aıdym-saza rugsat
berildi.
|
|
1990 Maı24
|
Türkmen diline döwlet dili statusy berildi.
|
|
1990 Jan
|
“Agzybirlik” ilkinji gezek Gökdepe şehitlerini ıatlamak üçin
bildiriş ıaıratdy, halky ol ıere çagyrdy, hökümet bu hereketiñ
öñüni almaga synayşdy.
|
|
1990 Aug 13
|
Alym
Ahmat Bekmyradow
aradan çykdy.
|
|
1990 Sep
|
Daşary ıurtlerde ıaşayan türkmenler Swedeniñ Göteborg we Lerum,
Almanyñ Münhen (soñ Berlin we Köln) şäherlerinde “Türkmen medeni
ojagyny” döretdiler.
|
|
1990 Oct
|
Türkmenistanda syıasy
aktivistler gysylyp başlandy, şahyr
Şiraly Nurmyradow
tussag edildi.
|
|
1990 Feb
|
Dr.Muzeffer Arslanyñ
ıolbaşçylygynda “Yrak Türkmen milli partiyıasy” döredildi.
|
|
1991Mars17
|
“Agzybirlik”, Türkmenistanyñ SSSR-den aırylyp özbaşyna milli bir
döwlet bolmagyny öñe sürdi.
|
|
1991 Apr 28
|
Hazar ıakasynda güıçli apy-tupan boldy.
|
|
1991 Maı12
|
Şahyr
Akmyrat Şirow
kino studionyñ balkonyndan ıere “ıykylyp” öldi.
|
|
1991 Maı 1
|
Hökümetiñ ıaragly güıçleri
(pasdarlar) Bendertürkmende şowly geçip duran bir toıy dargatmak
üçin ok atanda Ylıas
Arazgylyçy ölüp,
başga bir türkmen ıaralandy.
|
|
1991 Maı18
|
“Dünyä Türkmenleriniñ Gumanitar Birleleşiginiñ” 1-nji
konfrensiıasy Aşgabatda açyldy.
|
|
1991 Aug
|
Türkmensähraly bagşylar Fransiıanyñ Avinun muzik festivalyna
gatnaşdylar.
|
|
1991Aug 19-21
|
Kommunistleriñ bir toparynyñ
Garboçova garşy hereketi.
SSSR-iñ darmagy.
|
|
1991 Aug 20
|
Türkmenistanyñ syıasy aktivistleri “Geñeş” ady astynda
ıygnanşdylar, olar şu topardan ybartdy:
1.
Agzybirlik halk hereketi
2.
Demokratik(ösüş) partiıasy
3.
Studentleriñ (Nazariıet) hereketi
4.
Mary halk hereketi
5.
Balkan halk hereketi
6.
Kommunistlerden aırylanlar.
|
|
1991 Aug 21
|
“Geñeş” özüniñ birinji bildirşinde bütin döwlet ıolbaşçylarynyñ
işden çekilmegini talap etdi.
|
|
1991 Aug 21
|
50-den aşa Türkmenistanly intellegent, hökümetiñ alyp barıan
syıasatyna protest hökmünde Magtymgulynyñ ıadigärliginiñ öñünde
açlyk oturşygyny geçirdiler.
|
|
1991 Aug 22
|
Türkmenistan, özygtyıarly döwlet diıilip jar edildi.
|
|
1991 Sep 30
|
Türkmenistanyñ Milli howpsuzlyk komiteti (KNB) döredildi.
|
|
1991 Oct
|
Türkmensähraly bagşylar Almanyñ Düssoldrof aıdym festivalyna
gatnaşdylar.
|
|
1991 Oct 25
|
Aşgabatda “Dünyä Türkmenleriniñ Gumanitar Birleşiginiñ” 2-nji
gurultaıy.
|
|
1991 Oct 27
|
Türkmenistan milli özbaşdaklygyny jar etdi.
Garaşsyzlyk güni.
|
|
1991 Nov
|
Yüsüp Besenjide
Kümüşdepe we Bendertürkmen türkmenleriñ adyndan mejlise wekil
saılandy.
|
|
1991 Dec 23
|
Göreşceñ şahyr
Bapba Gökleñ
näbelli! ıagdaıda maşyn kakyp, aradan çykdy.
|
|
1992 Jan 17
|
Eıran bilen Türkmenistanyñ arasynda Inçebrun diıen ıerden
geçelge nokady açyldy.
|
|
1992 Feb 19
|
Türkmenistanyñ döwlet Baıdagy we döwlet nyşany (gerp-i)
tassyklandy.
|
|
1992 Mars 2
|
Türkmenistan Birleşen Milletler Guramasyna agza edilip alyndy.
|
|
1992 Apr
|
Hazar deñziniñ jandarma güıçleri 4 sany Kümüşdepeli balykçylary
atyp öldürdi.
|
|
1992 Maı
|
Halk bagşysy
Nurberdi Gulov
aradan çykdy. Ol kommunizim we Şurevini öwüp ıekeje-de aıdym
aıtmady. Doglany 1917
|
|
1992 Maı18
|
Garaşsyz Türkmenistanyñ ilkinji esasy kanunynyñ tassykdy.
|
|
1992 June 5
|
Halk bagşysy
Hoja Şargy
Kümüşdepede aradan çykdy.
|
|
1992 June21
|
İeke kandidaturlyk saılawlary esasynda S.Nyıazow prezident
boldy.
|
|
1992 Aug 11
|
Türkmenistanyñ döwlet serhet goşuny döredildi.
|
|
1993 Maı
|
Hökümetiñ permany bilen
Aşgabatdaky milli serdar Gaıgsyz Atabayyñ heıkeli ıykyldy, bu
heıkeli 1965-nji ıylda
Mommy Seıdmyrat
ıasapdy.
|
|
1994 July 2
|
Heıkeltaraş M. Seıdmyrat aradan çykdy.
|
|
1994 Mars15
|
Göreşjeñ offiser, 1951-nji
ıylda Türkmensähradan Türkmenistana sygnan
Safar Hatyby
Aşgabatda aradan çykdy. Doglany 1917 ı
|
|
1995 July 12
|
Rejime garşy Aşgabat
demonstratsiıasynyñ dargadylmagy, Tutha-tutlyk.
Gara çarşenbe.
|
|
1995 Dec 12
|
Birleşem Milletler Guramasynda Türkmenistana Bitaraplyk statusy
berildi.
Bitaraplyk güni.
|
|
1997 Sep 1
|
Türkmenistanda Döwlet energetika inistituty döredildi.
|
|
|
|
|
|
|
