سو آبان

صنعت توريسم وبحث ايـجـاد اشتغال و درآمدهاي حاصل از آن در ترکمنصحرا

سالهاست كه سر و سامان دادن به معضل اشتغال در كشور ايران، شعار دولتمردان است. اما شعار، تسكين نبود و شغل نخواهد شد ، بخصوص که سياست دولت جمهوري اسلامي ايران در ترکمنصحرا عدم تامين زير ساختهاي توسعه صنعت و اقتصاد ترکمنصحرا از قبيل راه آهن گنبد، بندر گميشان، راههاي جاده اي مناسب و ايمن، عدم توسعه بازارچه مرزي و محروميت منطقه از لحاظ امکاناتي از قبيل برق، گاز، آب و... ميباشد که همگي در اختيار و حيطه وظايف شرکتهاي دولتي بوده و اين مسائل، بحث اشتغال زايي را در ترکمنصحرا به مسئله بسيار بغرنج و پيچيده اي تبديل ساخته است و نتيجه آن ميشود که هم اکنون در ترکمنصحرا وجود دارد يعني؛ خيل عظيم جوانان بيکار و جوياي کار و منطقه اي فاقد کارخانجات صنعتي، فاقد زيرساختهاي توسعه صنعتي منطقه،...

هدف از اين يادداشت، بحث و بررسي و پيشنهاد راهکاري جهت کاستن گوشه اي از اين مشکل عمده در ترکمنصحرا ميباشد.تجربههاي ساليان گذشته نشان داده است كه بحث اشتغال در كشور ما با بحران جمعيت جوان موجود و شرايط سخت اقتصادي، كلافي سردرگم است و يافتن سرنخي براي گشودن اين كلاف هر روز به عهده يك مسؤول مي افتد، اما ساليان گذشته و بخصوص دو سال قبل كه بحث اشتغال همچون هميشه، بحث داغ كشور بود، سال «ديدار از ايران» نام داشت، فرصتي كه اگر آن را از دست نداديم به خوبي هم از دست نداديم به خوبي هم از آن بهرهاي نبرديم.

سال ديدار از ايران (1380) كه به تصويب سازمان جهاني جهانگردي (W.T.O) با شعار «جهانگردي، ابزاري براي صلح و گفت و گوي تمدنها» آغاز شد (و اتفاقاً اين شعار نيز به پيشنهاد ايران در جلسه شوراي اجرايي W.T.O در مالزي مطرح و در اكتبر 1999 در سانتياگوي شيلي توسط اين سازمان به تصويب رسيد) فرصتي مناسب بود تا در خلال جذب جهانگرد به كشور، زمينههاي مطلوب ايجاد اشتغال را در كشور فراهم كنيم.

جهانگردي صنعتي است كه اشتغال بخش عظيمي از جهان بر مبناي آن استوار است و در حال حاضر از هر 11 شغل، يكي زاييده جهانگردي است.جهانگردي يكي از پرشتابترين صنايع در حال رشد جهان است و نقش مهمي در توسعه اقتصادي كشورها و توزيع ثروت در جهان ايفا ميكند.

اشتغالزايي حرف نخست جهانگردي است. اقتصاد متكي بر توريسم يعني توليد و اقتصاد متكي بر نفت، يعني همان كه در كشور ما مورد تأييد دولتمردان است که در مقايسه با جهانگردي،اقتصاد متكي بر مصرف است.

در سال 2000 حدود 698 ميليون نفر جهانگرد در سراسر جهان مسافرت كردند و درآمدي كه از اين راه حاصل شد، 476 ميلياد دلار بود. همچنين در سال 2001 تعداد جهانگردان جهان بيش از 650 ميليون نفر بود و درآمد كشور ما از صنعت جهانگردي با اين وسعت و اين تنوع اقليم هر ساله فقط كمتر از يك ميليارد دلار است كه با سفر يك ميليون و چهار صد هزار گردشگر خارجي به دست ميآيد. در حاليكه ايران، توانايي آن را دارد كه فقط با تكيه بر جاذبههاي طبيعي و صنعت اكوتوريسم (گردشگري در طبيعت) سالانه 12 ميليارد دلار درآمد كسب كند. چه رسد به جاذبههاي تاريخي و فرهنگي.

اين كسب درآمد در نفس خود، هم مشاغل جديد ايجاد ميكند و هم مشاغل قبلي را رونق ميبخشد. يك بررسي اجمالي به خوبي نشان ميدهد كه تفاوت درآمدزايي شهرهاي توريستي با شهرهايي كه تكيه آنها بر صنايع غير توريسم است تا چه حد واضح است.

در شهرهاي توريستي به دليل حضور جهانگرد، نياز به ايجاد اشتغال، عمران و آباداني، توسعه اقتصادي و تجاري، توسعه فرهنگ و هنر و احياي سنتها، توسعه امكانات تسهيلاتي و خدماتي، هتلها، آژانسها و در نهايت توجه بيشتر به كيفيت خدمات بهداشتي ممكن است، اما دغدغه بسياري از دولتمردان مبني بر تبادل انديشه و فرهنگ در شهرهاي توريستي به تنهايي عاملي است كه ورود جهانگرد به كشور را يا با سختي روبه رو ميكند يا شرايط موجود امكان جذب بيشتر توريست را فراهم نميآورد.

توجه به اين نكته حائز اهميت است كه شرايط اجتماعي و سياسي مملكت ما براي جهانگردي كه شخص ناآگاهي نيست، شرايطي شناخته شده است. جهانگردي كه ايران را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب ميكند، به خوبي آگاه است كه ايران مكان تفريحي نيست. 90 درصد جهانگرداني كه ايران را به عنوان كشور مورد علاقه خود برميگزينند افرادي تحصيلكرده هستند كه بيش از هر چيز در پي شناخت تاريخ و فرهنگ و تمدن مردمان ايرانند. چنين توريستي بيشك، توريستي خطرزا براي فرهنگ ما نيست.

تحقيقات نشان ميدهد كه در همين شرايط نابسامان جهانگردي در ايران، بسياري از توريستها از گردشگري در ايران احساس رضايت ميكنند. حالا اگر تعداد اين توريستها پنج يا ده برابر شود، چندان در نوع آنها تاثير نخواهد داشت و از طرفي حضور بيشتر آنها، شرايط بهتري را براي اشتغال فراهم ميكند. حسن صنعت توريسم در اين است كه درآمد حاصل در قشرهاي مختلف جامعه تقسيم ميشود. به عبارتي هزينههاي سفر يك گروه 20 نفره جهانگرد در تمام اقشار جامعه حركت ميكند. از شغلهاي مدرن مثل آژانسهاي هواپيمايي و صنعت هتلداري گرفته تا رفتگر شهرداري و حتي آن پيرزني كه در يك روستاي دور ترکمن نشين سفارش نان محلي از توريست ميگيرد و آن پيرمرد گيوه بافي كه سالهاست كسي از او گيوهاي نخريده است؛ همه و همه از توريسم سود ميبرند.

نگاهي به كشورهاي همسايه و حتي كشورهايي كه ساختاري فرهنگي – اجتماعي شبيه ما دارند اما در صنعت جهانگردي سرمايه گذاري كردهاند، تفاوت فاحش اقتصادي ما را با آنها به خوبي نشان ميدهد؛ از كشورهاي كوچك حاشيه خليج فارس گرفته كه نه به قدر يك استان ما وسعت دارند و نه به قدر يك شهر ما تاريخ، تا كشور پهناور چين و كشور مسلمان مالزي كه هر دو مدل خوبي براي مقايسهاند.

دروازههاي كشور چين به روي جهانگردان پس از فروپاشي كمونيسم، تقريباً همزمان با بازگشايي مجدد كشور ما به روي جهانگردان باز شد. اما در فاصله زماني كوتاهي، آنها بخش مهمي از اقتصاد خود را به خوبي بر پـايـه توريسم بنا كردند و ما ساليان سال از آنها عفب افتاديم.

شايد علاقه شديد ما به تجربه همه چيز از سوي خودمان و آزمون و خطاهاي مختلف، بدون نگاه به تجارب ديگران نيز علت بخشي از اين عقب ماندنها باشد.براي نمونه، كشور عربستان در سال 2000، مبلغ 14 ميلياد دلار هزينه سياحتي در سفر به كشورهاي ديگر داشت، در حالي كه ما ميتوانستيم با برنامه ريزي صحيح حجم بالايي از اين درآمد را از آن خود كنيم. از طرفي عربستان، سالانه ميلياردها تومان بابت سفرهاي زيارتي از ما پول ميگيرد. چه اشكالي دارد كه ما بخشي از اين پول را برگردانيم؟

اهميت آثار اقتصادي و اجتماعي جهانگردي و نقش مؤثر آن در توسعه اشتغال و رفاه جوامع به حدي است كه بسياري دولتها را موظف كرده است، سياستگذاريها و سرمايه گذريهاي خود را به جلب جهانگرد متمركز كنند. چنين دولتهايي تلاش ميكنند با افزايش ورود جهانگرد، اقتصاد خود را متعادل و مثبت كنند. پيش بيني ميشود در سال 2005، جهانگردي موجبات اشتغال به كار 338 ميليون نفر را در جهان فراهم آورد. به عبارتي ديگر در 3-2 سال آينده از هر هشت شغل يكي در ارتباط با جهانگردي است. در كشور ما و بخصوص در ترکمنصحرا از هر چند شغل يكي به جهانگردي و توريسم اختصاص خواهد داشت؟!

به جهت اينکه يادداشت ما صرفا انتقاد يا نظر خالي نباشد ،خوانندگان عزيز و بخصوص اقشار تحصيلکرده،جوانان و سرمايه داران و علاقمندان ترکمن را با نوشتن يک نمونه طرح قابل اجرا در ترکمنصحرا جهت آشنايي با روند ارايه توجيه چنين طرح هاي جهت پيگيري در اجراي آن ميپردازيم:

عنوان: طرح تنگلي

اين مركز يكي از پرجاذبهترين اماكن تفريحي در ايران خواهد بود كه ضمن ارائه تفريحات متداول ايرانگردان را با زندگي قومي اصيل در ايران آشنا ميكند كه تركمنها نام دارند.

تركمنهاي ايران در شمال شرق ايران سكني دارندو از آداب و رسوم خاصي برخوردارند كه قطعاً براي علاقمندان و بازديد كنندگان جالب خواهد بود. در اين شهرك دهكدهاي سنتي در نظر گرفته شده كه از آلاچيقهاي تركمني تهيه گرديده و در آن دهكده راهنمايان و خدمتكاران در لباس تركمني خواهند بود. اجراي رسوم تركمني نحوه عروسي، كشتي پهلواني تركمني، لالايي مادران و نغمههاي دختران تركمن و از همه مهمتر صداي گرم بخشيها (باخشي) يا (خوانندگان) طنين انداز بر اين دهكده سنتي خواهد بود.

فروش قاليچه و فرش تركمني در غرفههاي مخصوص از جمله مزيتهاي اين شهرك ميباشد كه ميهمانان عزيز بدون واسطه با قيمت مناسب هنر دختران تركمن را خريداري نمايند. نزديكي به بازارچه مرزي (تركمنستان) و خريد انواع كالاهاي ارزان از اين بازار علاقمندان بيشتري را به خود جذب خواهد كرد تا ضمن تفريح و خريد، لحظات شيرين خوبي را در ميان تركمنها داشته باشند.

غرفههاي صنايع دستي كه شامل فرش و زيور آلات تركمني مي باشد بر حسب رشد و اعتلاي صنعت فرش و صنايع دستي خواهد بود كه در ضمن ايجاد اشتغال موجب حفظ و دوام اين هنر اصيل بين تركمنها خواهد شد.

در مدت اقامت ميهمانان عزيز با آداب و رسوم و فرهنگ، نوع غذا و لباس تركمانان، آشنا خواهند شد.و با زندگي در دهكده سنتي خود را در سالهاي گذشته در ميان تركمنهاي قرنهاي پيش احساس خواهند كرد. تو گويي زمان به عقب برگشته است.

اين شهرك جوابگوي همه سليقه ميباشد كساني شور و نشاط فراوان دارند و بدنبال هيجان هستند. مسابقه كالسكه سواري، اسب سواري، شهربازي. با تمام امكانات و يا كسانيكه به اتفاق خانواده آرامش و آسودگي را خواستار باشند، ماهيگري در درياچه طبيعي تنگلي و قايق راني و قايق سواري و شنا در استخر و … ساير تفريحات كه براي ميهمانان در نظر گرفته شده، اجراي كنسرت خوانندگان اصيل تركمن، نمايشنامه تركمني، مسابقه كشتي پهلواني تركمني، سوناي مخصوص بطور مجزا براي آقايان و خانمها، سوئيتهاي جداگانه براي خانوادههاي محترم و ساير امكانات كه در ادامه اين طرح با توضيحات ارائه ميگردد.

با اين طرح قصد آن داريم كه اولاً قوم اصيل تركمن در ايران شناخته شود و ثانياً با اين كار آداب و رسوم و صنايع دستي تركمنها حفظ گردد و موجب رونق آنها شود و بيكاري معضلي كه در كل كشور گريبانگير آن هستيم و دولتمردان در صدد رفع آن هستند تا حدودي مرتفع گردد. اين طرح كاملاً اشتغالزا بوده و تعداد زيادي از جوانان را بخود جذب نموده، موجب تقويت بازارچه مرزي ميشود. اين مجتمع موجب جذب زائرين حرم مطهر امام هشتم (حضرت موسي الرضا) كه بيتفاوت از استان و شهر گنبد ميگذرند را خواهد گرديد و خواهند توانست خستگي راه را از تن خود بزدايند.

شهر گنبد با داشتن برج هزار ساله قابوس هرگز نتوانسته بازديدكنندگان را از خود راضي و خشنود كند. چرا كه بجز چند ساعت در پارك اين مكان قابل تحمل نميباشد با اين طرح شهر گنبد از رخوت و تنهايي درآمده و توريستهاي بيشتري جلب خواهد نمود. با يك نگاه ساده براحتي ميتوان دريافت كه شهر توريستي با شهر بدون توريست چه تفاوتهايي از نظر ثروت و معيشتي با هم دارند. در آن شهرها وضع زندگي بهتر و تعداد بيكاران نيز كم است. اين شهرك فرصت مناسبتري به ميهمانان ميدهد كه در ضمن اقامت در شهرك با فراغ خاطر بيشتري از برج قابوس و شهر قديمي جرجان بازديد نمايند و زمان بيشتري را در ميان تركمنهاي ميهمان نواز بسر ببرند.

اين طرح علاوه بر ايرانگردان و ميهمانان خارج از استان، پذيراي هم استانيهاي عزيز كه از نظر اماكن تفريحي در مضيغه هستند خواهد بود تا از اين مكان تفريحي نهايت استفاده را برده و لحظات شيرين و شادي را داشته باشند.

جزئيات طرح:

1) محل اقامت:

الف- دهكده سنتي تركمن:

در اين دهكده كه از آلاچيقهاي تركمني درست شده است راهنمايان دختر و پسر تركمن با لباس سنتي پذيراي مهمانان خواهند بود و از تاريخچه تركمن گفته و به آنها طبخ غذاي تركمني را خواهند آموخت. در اين دهكده در محلهاي معين صداي روح بخش باخشي طنين انداز بر اين دهكده خواهد بود. لالايي زنان تركمن و نغمههاي دختران تركمن نيز به اجرا درخواهد آمد.

ب – سوئيت:

اين مكان براي مهماني كه قصد دارند به طور مجزا از واحدهاي مسکوني داراي استخرهاي خصوصي كوچك استفاده كننده در نظر گرفته شده است.

2) سينماي روباز:

فيلمها فقط در شب در فضاي باز براي مهماناي كه علاقمند به تماشاي آن باشند به نمايش درخواهد آمد.

3) استخر شنا و سونا:

دو استخر با سوناي مجهز به طور مجزا براي آقايان و خانمها در تمام اوقات روز پذيرايي مهمانان عزيز خواهد بود.

4) اسب سواري:

در اين مجتمع از جمله تفريحات لذت بخش، اسب سواري خواهد بود كه مهمانان علاقه مند ميتوانند از تجربيات ارزشمند مربيان ترکمن سواركاري استفاده كرده و آموزش لازم جهت سواركاري را ببينند.

5)پيست كالسكه سواري:

در اين قسمت كالسكههايي با دوچرخ به اسبهاي چابك تركمن متصل است كه علاقمندان پس از كمي آشنايي با آن كالسكه سواري را تجربه كنند. اين قسمت از جذابترين و مهيجترين بخشهاي تفريحي اين شهرك خواهد بود كه قهرمانان ايستاده بر روي كالسكه اسبهايشان را به سوي خط پايان هدايت ميكنند.

6) غرفه صنايع دستي:

شامل فروش قاليچههاي تركمن، پشتي، كيف دستيهاي بافته شده توسط دختران هنرمند تركمن و زيور آلات نقرهاي كه آنهم حاصل تلاش و هنرنمايي استادان تركمن كه بجا مانده از قرنها پيش است در اين غرفه بفروش ميرسد كه از نظر قيمت مناسب و عرضه مستقيم خواهد بود. اين غرفه ضمن حفظ آثار موجب اشتغال زايي شده و ميراث گذشتگان از گزند فراموشي در امان خواهد ماند.

7) ماهيگيري:

تعداد علاقمندان به ماهيگيري كم نبوده بلكه بسيارند. ايستگاههاي ماهيگيري از درياچه طبيعي و بكر تنگلي به عزيزان اين فرصت را ميدهد كه در سكوت لذتبخش و بدور از هياهوي شهرها به فكر و روح خود آرامش و استراحت داده و به ماهيگيري بپردازند. اگر در حاشيه درياچه برايشان لذتي نداشته باشد ميتوانند با قايقهاي پارويي در وسط درياچه هم استراحت نمايند و هم ماهيگيري.

8) قايق سواري:

در اين بخش از سه نوع قايق (پاروئي، ركابي، موتوري) استفاده ميشود. كه به تناسب ميل و سليقه سوار بر آنها گرديد. قدر مسلم علاقمندان از موارد ايمني نيز بهره مند خواهند بود. جليقه نجات و نجات غريق در تمام اوقات كاري در خدمت عزيزان بوده تا از هر گونه حوادث خداي ناكرده ناگوار پيشگيري شود. قايق سواري در اين درياچه از جمله تفريحات لذت بخش و شادي آفرين ميباشد كه براي ميهمانان تماشاي آن نيز مفرح خواهد بود.

9) رستوران: مطابق سيلقه، انواع غذاهاي ايراني و سنتي تركمن طبخ و به ميهمانان ارائه ميگردد.

10) شهربازي:

انواع بازيهاي سرگرم كننده در شهر بازي وجود خواهد داشت. سرسرههاي بزرگ، قطارهاي برقي، كشتي پاندولي. تابهاي گريز از مركز، ساير سرگرمي هاي شادي آفرين و مهيج و جديد شهربازي اوقات شيريني را براي ميهمانان تهيه ديده است.

11) كُشتي:

ورزش سنتي كشتي تركمني در زمانهاي معين برگزار و از تمام پهلوانان دعوت شده و مسابقات كشي اجرا خواهد شد و در طول اقامت ميهمانان گرامي فرصت تماشاي كشتي سنتي را خواهند داشت.

12) باغ وحش:

در حد توان حيواناتي وحشي و نيمه اهلي و اهلي پرندگان مختلف در اين بخش نگهداري و به تماشاي علاقمندان و ميهمانان عزيز گذاشته خواهد شد و ميتوانند در تمام اوقات روز از اين بخش ديدن نمايند.

13) نمازخانه:

در تمام اوقات جهت عبادت خداوند نمازخانه باز خواهد بود تا ميهمانان به فرايض الهي خود مشغول شوند.

14) كتابفروشي:

يك غرفه كوچك با ارائه تمام كتب در مورد تركمنها و كتب مذهبي براي علاقمندان به كتاب و تاريخ ارائه ميگردد.

15) پيست اسكيت:

نوجوانان علاقمند به اسكيت در پيست مخصوص سرگرم خواهند شد.

اميدوارم که خوانندگان عزيز و بخصوص علاقمندان اينگونه مسائل پيگير اشتغالزايي از طريق صنعت توريسم بوده و باشند، از فعالين سياسي و روشنفکران و نمايندگان ترکمن در مجلس خواهان پيگير اجراي طرح هاي اشتغالزايي از طريق توريسم در قبال تبعيضي که از طرف دولت در تامين زيرساختهاي توسعه صنعتي ترکمنصحرا روا ميشود، باشند.

در پايان ضرورت ايجاد سايتي اينترنتي فعال جهت اطلاع رساني در امور توريسم ترکمنصحرا را با توجه به شرايط و عرصه موجود اعلام داشته و قابليتهاي انجام چنين کارهايي را از طرف علاقمندان به اين امر به دور از انتظار نميدانم و لازمه آن همتي را از طرف علاقمندان به رشد و توسعه ترکمنصحرا ميرساند.در جهت انجام اين امور يا طرح چنين مباحثي در اجرا،آمادگي خود را در ارايه هر گونه اطلاعات جامع در اين خصوص اعلام ميداريم.

سوآبان

E.mail: Suaban@Yahoo.com