سوآبان
آشنايي با بزرگترين
سد ترکمنصحرا
نام طرح :
طرح شبكه ي
آبياري و
زهكشي گلستان
1
مشخصات
طرح : 1- سطح
آبياري شبكه 10000
هكتار
2- طول كانال هاي
اصلي 45 كيلو
متر
3- طول
كانال هاي در
جه دو 73 كيلو
متر 4-
تعداد پمپ تك
محوري 23 عدد
كارفرما:
شركت سهامي آب
منطقه اي
مازندران -
گلستان (زير
نظر وزارت
نيرو)
مشاور :
شركت مهندسين
تهران بركلي
پيمانكاران
:
شركت هاي هيپا
_ تدبير _
كانيفريم _
كولهام
با
توجه به
ارتفاع مزارع
و ارتفاع بستر
آب برداشت مي
شود كه براي
اين كار نياز
به پمپاژ است .
ايستگاه
پمپاژ براي
آبياري حدودا
10000 هكتار از
مزارع طراحي
شده است كه با
اب هاي بهاره
و تابستانه
آبياري آغاز
مي شود .
برنامه ريزي
كه در رابطه
با سد گلستان
و اين پمپاژ
وجود دارد اين
است كه با
توجه به رسوبات
سالانه ي مسير
گرگان رود
مقداري آب
تصفيه شده نيز
براي سد
وشمگير نيز
فرستاده مي
شود .
ورودي
برق به
ايستگاه
پمپاژ :
مصرف اين
ايستگاه
پمپاژ 20 ولت
است كه از پشت
شهرستان گنبد
مي آيد و توان
آن 5/3 مگا بايت
است كه مقدار
پيك برداشت از
پمپاژ حدودا 5/2
مگا بايت است
در حاليكه پيك
در خواستي 5/3
مگا بايت مي
باشد .
خط 20مگا
بايت كه تامين
كننده ي مقدار
پيك مورد نظر
اس وقتي وارد
ايستگاه مي
شود يك كليد
اصلي دارد كه
توسط اداره ي برق
كنترل مي شود .
در قسمت ورودي
برق چهار ترانس
با نام هاي t1-t2-t3-t4
كه البته اين
ترانس ها روي
برد موجود به
دلايلي رديف
نمي با شند
.حدود t1
حدود 1600 كيلو
وات t2 , t3 , t4 هر
كدام 1000 كيلو
وات توان
دارند .
دليل
اضافه بودن
قدرت t1 بر ديگر
ترانس ها
مصارف جانبي
پمپ ها از اين
ترانس ها است .
همچنين زماني
كه ترانس هاي t2 , t3 ,
t4 قطع
مي شوند پمپاژ
خاموش نمي شود
چون در اين لحظه
از ترانس t1
استفاده مي
كند .
سيستم
ديگري به نام
كوكلاژ وجود
دارد كه اين سيستم
تامين كننده ي
برق ترانس هاي
معيوب است .
يعني اگر در t1,t2 ,t3
نقصي به وجود
آيد t1
به هر يك از
ترانس هاي
معيوب با توجه
به ظرفيت آنها
كوكلاژ مي
كند
همچنين دبي
متر هاي لحظه
اي كه متر
مكعب در ثانيه
را نشان مي
دهد در اين
قسمت قرار
دارد .
بنابراين در
اين قسمت 23 پمپ
وجود دارد كه هر
كدام 32 وات و
180اسب بخار
قدرت آن مي
باشد كه در دو
خط قرار گرفته
اند .
در بخش
خروجي يك خط
هزار دو كيلو
متر نسبت به ايستگاه
و هدي
حدود 27 متر نسبت
به مخزن قرار
دارد .
و خط
ديگري 150 متر
نسبت به
ايستگاه وهدي حدود 21 متر
نسبت به مخزن
قرار دارد .
در اين
قسمت همچنين 3
تانك وجود
دارد كه حساسترين
نقطه همين
تانكهاست .
اهميت اين
تانكها اين
است كه وقتي
برق قطع مي
شود و آب
برگشت مي كند آب
مسافت 2 كيلو
متر را با شيب 28
متر برگشت مي
كند و در اين
لحظه اين
تانكها ضربه ي
قوچ را مي گيرند
و از ورود صدمه
به پمپها جلو
گيري مي كنند .
غير از
اين تانكها
چند سيستم
ضربه گير ديگر
نيز در
ايستگاه
پمپاژ وجود
دارد كه
عبارتند از:
شيرهاي
يك طرفه كه در
مسير خود
موتور هاي پمپ
است كه وقتي
پمپ خاموش مي
شود اين شير
ها بسته مي
شوند .
شيرهاي
هوا كه براي
تزريق هوا به
داخل سيستم به
كار مي رود كه
اين هوا يك
مقدار فاصله
بين پمپ و حجم
آب برگشتي
ايجاد مي كند .
تانك هاي
ضربه گير دو
قسمت هستند :
قسمتي در بالا
ي تانك كه
محتوي هواست
كه اين هوا به
وسيله كمپرسور
اتوماتيك
وارد مي شود و
فشار هوا در
تانكها 2/2 است .
قسمت ديگر از
تانك هم توسط
فوركتور آب پر
مي شود اگر
هواي اين
پمپها كم شود كمپرسور
به
طور اتو ماتيك
ميزان هوا را
در داخل پمپ
بالا مي برد و
همچنين اگر
ميزان آب
موجود در پمپ كاهش
يابد اين بار
فوركتور كاهش
آب را جبران مي
كند . در نتيجه
در پمپها
هميشه بايد سطح
آب و هوا در
نقطه اي معين
باشد .
گزارشي از
وضعيت سد
گلستان(1)
سد
گلستان داراي
تاجي به عرض 6
متر و البته
عرض كف آن
400-300متر است .اشل
هاي موجود در
سد كه به راحتي
مي توان از
طريق آن
ارتفاع آب را
معين كرد حجم
آب ذخيره شده
در مخزن سد را
نشان مي دهد
به اين
ترتيب كه از
قبل در سد
منحني ارتفاع
- حجم
تهيه شده است
(توسط عمليات
نقشه برداري ) و
فتوگرافي در
آن مشخص است
بنابراين با
توجه به اين
منحني به ازاي
هر متر آن مشخص مي
شود كه چه
حجمي از آب در
سد ذخيره شده
است .
به عنوان
مثال اگر
سطح آب 60 متر
باشد يعني ارتفاع
آب 60 متر است . و
به عبارت ديگر
سطح آب نسبت
به سطح مبنا 60
مي باشد .
كمترين سطح
آب در استان
گلستان 40 متر
مي باشد
. كه برابر 20 متر
آب است .
سد
گلستان
همچنين داراي
سرريزي مي
باشد كه اگر
ارتفاع آب از
سطح معيني بيشتر
شود يعني
ورودي آب زياد
باشد و سد
گنجايش اين
حجم آب را
نداشته باشد
آب از طريق اين
سر ريزها خارج
مي شود .در
بعضي از سدها
سر ريز روي
بدنه ي خود سد
قرار دارد در
حاليكه در بعضي
ديگر سرريز
كمي فاصله
دارد
و در گوشه هاي
سد نصب مي
باشد . (مانند
سد گلستان)
حد اكثر
ارتفاع آب كه
مي تواند در اين
سد ذخيره شود 62
متر است كه
اگر سطح آب بيش از
اين ارتفاع
شود ،از سر
ريز خارج خواهد
شد .
بخش ديگري
از سد گلستان
را دريچه هاي
آبگير تشكيل
داده است .با
باز شدن اين
دريچه ها آب
مورد نياز در
دسترس
كشاورزان قرار
خواهد گرفت و
به اين ترتيب
آب در سد جمع
آوري نمي شود .
از اين دريچه
ها آب با سرعت 60
متر بر ثانيه
خارج مي شود و
در صورت باز
بودن اين دريچه ها در سطح
آب حركات و
امواجي
مشاهده مي شود
كه از روي آن
مي توان به
باز بودن
دريچه ها پي
برد .
زمان باز
شدن دريچه هاي
آبگير از
اواخر شهريور
تا اوايل بهمن
است و به اين
ترتيب آب از
سد خارج شده و
وارد رود خانه
مي شود .
همچنين در
جلوي آب
موانعي
قرارگرفته
شده است كه به
اين موانع دندانه
گفته مي شود كه اين
دندانه ها
براي كنترل
سرعت آب به
كار مي روند و
اينكه توسط
اين دندانه ها
و روش هاي هيدروليك
انهار انرژي
آب گرفته مي
شود .
عمل اين
موانع به اين
صورت است كه
اگر آب به آن برخورد
كند سرعت و
انرژي آب توسط
آن گرفته مي شود
در نتيجه آب
با انرژي كمتر
و سرعت كمتر
به طرف پايين
جريان مي يابد
. در پايين سد
مشاهده مي شود
كه حالتي
تقريب حوضچه
اي مانند صورت
گرفته است . در
اين قسمت آب از
داخل روزنه ها
خارج مي شود و
يا از بالا
سرريز مي كند
و به اين
ترتيب انرژي
آب گرفته مي
شود و سرعت آب
كاهش مي يابد .
در نتيجه
عمل اصلي اين
موانع اين است
كه آب را به
صورت كنترل و
هدايت شده به
پايين فرستاده
تا هيچ مشكلي
از نظر فرسايش
پيش نيايد .در
غير اين صورت
از آن جايي كه
شيب مسير آب
زياد است ،
سرعت آب بسيار
زياد خواهد شد
و به اين
ترتيب در
پايين دست
مسير آب
فرسايش ايجاد
خواهد شد و
فرسايش نيز به
تدريج به سمت
بالا مي آيد و
به اين ترتيب
موجبات
ناپايداري سد
به وجود مي
آيد .
آب
سرريز شده از
سد از كناره
هاي آن عبور
خواهد كرد و
وارد رودخانه
مي شود . در اين سد
رسوبات به
مقدار
فراواني ته
نشين شده است
كه از آن جايي
كه هيچ يك از
را ه هاي
تخليه ي رسوبات
از نظر
اقتصادي
مقرون به صرفه
نيست در نتيجه
رسوبات در كف
سد باقي خواهد
ماند و تنها
راه كاهش اين
رسوبات
جلوگيري از ورود
آن به داخل سد
است .
يكي از
دلايل ساخت سد
گلستان
جلوگيري از پر
شدن سد وشمگير
توسط رسوبات
است .سد
وشمگير در پايين
دست سد گلستان
قرار گرفته
است .بنابراين
سد گلستان بنا
شده است تا
رسوباتي كه
بايد به سد
وشمگير برود
در اين
سد
جمع آوري
شود و به آن سد
جريان پيدا
نكند .اين
رسوبات وارد
سد گلستان مي
شود و از آن هم
خارج نمي شود
و به اين
ترتيب از پر
شدن سد وشمگير
جلو گيري مي
كند .
سد
گلستان يك سد
خاكي مي باشد
كه در 12
کيلومتري
شمال شرقي
گنبد واقع شده
است .
سدهاي خاكي
سدهايي هستند كه
ديواره اصلي
آنها از خاك مي
باشد و جز
سدهاي مخزني
مي باشند.در
داخل اين سدها
پرده هاي آب
بند و جود
دارد كه آبهاي
زير زميني
مانع از تخريب
ديواره سد
شوند و از
انرژي آنها
كاسته شود .
گنجايش اين سد
گلستان تا
قبل از سيل
سال قبل (80) 86
ميليون متر
مكعب گنجايش
داشته است در
حاليكه در حال
حاضر گنجايش آن
به 75 ميليون
متر مكعب
رسيده است .
تغذيه ي
اين سد توسط
دو رود گرگان
رود (124متر مكعب
)و رودخانه ي اوغان (700 متر
مكعب )
صورت مي گيرد
. نوع خاك به
كار رفته در
ساخت اين سد
،رس است كه
ضخامت پي اين
سد 200 متر و طول
تاج آن 1350 متر و
ارتفاع از سطح
مخزن چيزي در
حدود 17 متر و
ارتفاع از پي 25
متر است . اين
سد ،خاكي همگن
مي باشد و تاج
سد نسبت به
سطح دريا ي
آزاد 66 متر
بالاتر است .
سيستم
رفتار نگاري
در سد گلستان
به طور كامل اعمال
مي شود سدي كه
ساخته مي شود
بايد داراي
قسمتهايي
باشد كه بتوان
توسط آن رفتار
سد را در طول
زمان بهره
برداري به طور
دقيق محاسبه
نمود.وسايلي
در داخل زمين
مانند فشار
سننج ها نصب شده
اند كه با
آنها فشار در
هر نقطه را
بدست مي آورند
همچنين
انحراف
سنجهايي وجود
دارد كه در هر
مكاني كه
انحراف وجود
داشته باشد
مكان آنها را
تعيين مي كند
هدف
از ايجاد اين
سد عبارت است
از:
اين
سد ها به صورت
پلكاني قرار
گرفته اند به
اين صورت كه
سد گلستان 1
رسوب گير سد
گلستان 2 مي باشد
و سد گلستان 2
رسوب گير سد
وشمگير مي
باشد .
به
اين ترتيب طول
عمر يك سد را
افزايش مي
دهند .
بطور
بسته مي باشد
دريچه هايي به
صورت مكانيكي
نصب شده اند
به طوري كه
دريچه هاي
اصلي و اضطراري در
امتداد
يكديگر قرار
دارند كه اگر
دريچه هاي
اصلي خراب
شوند از دريچه
هاي اضطراري
استفاده مي
كنند .اين دريچه
ها از نوع
كشويي و در
ابعاد 1.5*2 مي
باشدكه قادر
مي باشند 90 متر
مكعب در ثانيه
را از خود
عبور دهند .
شيب
در نظر گرفته
شده براي اين
سد 1 به 4 و 1 به 5
است و ضريب
اطمينان اين
سد 6 برابر است
و در واقع ضريب
اطمينان اين
سد 6 مي باشد .
سيستم
هاي انتقال آب
در سد گلستان
به 3 روش صورت
مي گيرد :
- از طريق
دريچه هاي
پمپاژ
- دريچه
هاي تخليه
كننده
- سر ريز
سد
زماني كه آب
پشت سد جمع مي
شود از دو راه بايد
از افزايش آب
موجود در آن
جلوگيري كرد :
قرار
دادن زه كش در بدنه
ي خاك : كه به
اين ترتيب از
نفوذ آب به
داخل شكاف
جلوگيري شود .
اجراي
پرده ي آب بند
براي اينكه آب
هاي زير زميني
باعث تخريب سد
نشود . پرده ي
آب را بند از
طريق بتون
ريزي اجرا مي
كنند به اين
صورت مسير آب
طولاني مي شود
و مانع از
افزايش انرژي
آب و تخريب
سازه ي سد مي
شود .
آب از سد
گلستان به
وسيله ي پمپاژ
به اراضي كشاورزي
مي رود و يا
اينكه دريچه
هاي سد را باز
كرده تا آب
وارد سد
وشمگير شود و
از آن جا به
اراضي
كشاورزي
اطراف رود و
يا صرف موارد
ديگري شود .
دريچه هاي اين
سد در سال آبي
كه از مهر ماه
تا شهريور ماه
سال بعد است و
فقط در
تابستان و
بهار امكان باز
شدن اين دريچه
ها وجود دارد .
كه اگر لازم
بود در اين دو
فصل اين دريچه
ها باز و بعد
از آن بسته مي
شود .
سوآبان
E.mail: Suaban@Yahoo.com