<address align="center"> T�RKMENISTANY� �AGZYBIRLIK� DEMOKRATIK HALK HEREKETI</address> <address align="center"> G�KDEPE GALASYNY� SYNMAGYNY� WE </address> <address align="center"> T�RKMENISTANY� KOLONIAL GARA?LYLYGA D�?MEGINI� �AS G�NI</address>

Turkmensahra

ترکمنصحرا

T�RKMENISTANY� �AGZYBIRLIK� DEMOKRATIK HALK HEREKETI

G�KDEPE GALASYNY� SYNMAGYNY� WE

T�RKMENISTANY� KOLONIAL GARA?LYLYGA D�?MEGINI� �AS G�NI

G�kdepe galasy 1881 �yly� 12-nji �anwarynda we�ran edil��r. General Lomakini� ba?tutanlygyndaky birinji �ozu?lary ?owsuz gutaran rus basybalyjylary bu masgara�ylykdan �ykmak ��in 1880 �ylda ikinji gezek T�rkmen topragyna �ozup gir��rler. Bu gezek rus go?unlaryna agressivlikde we rehimsizlikde rus-t�rk ur?unda �akasyny tanadan, ?�hratparaz we gedem general Skobelev ba?tutan bellen��r. Ol �z ganhor paty?asyny� ynamyny �demek ��in hi� zatdan ga�tmajagyny entek Peterburgdaka m�lim ed��r. D�w�rde?lerini� bellemegine g�r�, general Skobelev t�rkmenleri� G�kdepe galasyndan �ykman, hemmesini� bir gala �ygnanyp, gorany? ur?uny alyp barmagyny Huda�dan dil�pdir. Seb�bi ol rus paty?asyny� go?unlaryny� t�rkmenleri�kiden has gowy �araglananlygyny o�at bilipdir we �z uzaga at�an agyr toplaryny ulanyp bilseler, onda �e�?i� h�kman �z taraplarynda boljaklygyna ynanypdyr.

D�w�rde?lerini� ?a�atlyk etmegine g�r�, general Skobelev G�kdepe galasyny gana gark etmegi we ?e�dibem ruslary� milli gahrymanyna �wr�lmegi arzuw edipdir. ?onu� ��inem ol t�rkmenleri� ga�a uru?, �agny partizan�ylyk taktikasyny d�l-de, gorany? usulyny sa�lap almaklaryny isl�pdir. ��nki rus go?unlary �zlerini� �arag ta�dan artykma�lyklaryny di�e galany� gar?ysyna ulanyp biljekdiler. Eger-de t�rkmenler ga�a uru? taktikasyny sa�lap alsalar, onda s��r�p gelen k�psanly agyr toplaryny� ruslara pe�dasy degjek d�ldi. �ssesine-de t�rkmenler ga�a ur?a �kdediler.

Parasatly Hanm�mmet atalyk bilen Orazm�mmet serdary� �w�t-�ndewleri di�lenm�n, Uly maslahatda rus go?unlary bilen uru?maly di�lip karar edilenso�, galany� goragyny� ba?tutanlygy d�rt sany serdara ynanylsa-da, gyzza-gyzza gelende, G�kdepe galasyny� goragyny� serkerdeligi alaman serdary Dykma serdary� elinde jemlen��r. Ol uru?da ruslary� �st�n geljek taktikasyny dowam etdirip, galadan �ymaly d�l, ony so�ky damja ganymyza �enli goramaly di�ip, bu�ruk ber��r. General Skobeleve-de geregi ?ol eken, ol uzaga at�an agyr toplaryny edil galany� alkymynda gurup, galany yzygiderli top okuna tutup ba?la�ar. Netijede galadaky ur?ujylardan we parahat ilatdan birn��e m��si irginsiz �agdyryl�an top oklaryny� gurbany bol�ar. Gyssagara-da gazylan t�mler (�er d�le) parahat ilaty top okundan gorap bilm�ndir.

Agyr �itgilere garamazdan, t�rkmenler galany goramagy dowam etdiripdirler. Olary� gijeki du�dansyz h�j�mleri bolsa, basybalyjylary� hatarlarynda dowul d�redipdir. Gijeki h�j�mlere erkekler bilen bir hatarda t�rkmen a�al-gyzlary-da gatna?ypdyrlar. Olary� k�biri bu s�we?lerde gahrymanlar�a wepat bolupdyrlar.

G�ndizki a�gytly h�j�mde t�rkmenler bir gezek du?many agyr aljyra��ylyga sezewar ed��rler. ?onda olar ruslary� garymda �atan birinji hataryny �ym-pytrak edip, olary ga�maga mejbur ed��rler. Bu s�we?de t�rkmenler k�p sanly �arag olja alyp, �ssesine-de Ap?eron polkuny� s�we? ba�dagyny-da ele sal�arlar. S�we? ba�dagy�y aldyrmak uru?da �e�ilmek bilen barabar masgara�ylyk hasap edil��r.

Netijede ��zbe-��z uru?da t�rkmenlerden asgyn gelen rus go?unalry galany almak ��in harby hileg�rlige ��z urmaly di�en karara gel��rler. Olar assyrynlyk bilen garym gazyp, galany� diwaryny� d��b�nde ummasyz k�p mukdarda d�ri go��arlar. Galany� goragyna serkerdelik eden Dykma serdar du?many� bu harby mekirligine d�?�nm�ndir, bu hileg�rligi� �st�ni a�yp, wagtynda onu� ��ni alyp bilm�ndir. Netijede 1881 �yly� 12-nji �anwarynda basybalyjylar galany� diwaryny partladyp, onu� i�ine �ozup giripdirler.

S�we? a�lgan� hem �r�n gand�k�?ikli bolupdyr. Basybalyjylar ululara-da, �agalara-da, a�al-gyzlara-da, garry-gurtulara-da rehim etm�ndirler. Galany gora�jylar her bir �� ugrunda s�we?ip, ba? go�updyrlar. T�rkmen �igitleri edil a� arslan �aly s�we?ipdirler. Olary� gahryman�ylygyna, ga�duwsyzlygyna du?manlary� �zleri-de ha�ran galypdyrlar.

Emma gala �arylanso� onu� i�ine �ozup giren san ta�dan agdyk du?many� basy?y astynda parahat ilaty� arasynda dowul d�r�pdir, halk galany ta?lap, guma ga�ypdyr. Du?manlar �akyr a�azly gy? g�ni dowla d�?�p, ga�yp bar�an eli �agaly na�arlary, garry-gurtulary, �etginjekleri yzlaryndan �etip, gyly�dan we na�zadan ge�iripdirler. Hi� kese rehim edilm�ndir. Harby ta�dan asla zerurlyk bolmasa-da, guma ga�yp bar�an eli �aragsyz, garawsyz ilaty 10-15 kilometr yzarlap, gyryp gidipdirler. Bu wag?y kowga general Skobelevi� hut �zi �olba?�ylyk edipdir. Onu� g�zi gandan do�mandyr. ?onu� ��inem t�rkmenler o�a �g�zi ganly general� di�ip at go�updyrlar.

G�kdepe galasy goralan we so�ra onu� �ykylan g�nleri a�ylgan� gyrgyn�ylygy �z g�zleri bilen g�ren t�rkmenleri� hem ynsaply rus ofiserlerini� galdyran �atlamalaryndan, ?e�le-de Ahal topragyny� ilatyny� uru?dan ��ki we so�ky sanyndan �en tutsa�, G�kdepe ur?unda 30 m��e gola� adamyny� wepat bolanlygyny �aklasa bol�ar.

Uly gyrgyn�ylyga garamazdan, t�rkmenleri� G�kdepe galasyndaky g�rkezen gahryman�ylygy taryhda �itmejek yz galdyr�ar. G�kdepe s�we?i watana wepalylygy� we ga�duwsyz batyrlygy� simvolyna �wr�l��r we Orta Azy�adan has uzaklara �a�ra�ar. T�rkmenleri� rus go?unlaryna berk ga�tawul berendikleri hakyndaky habar hatda Europa �enli-de baryp �et��r. ?onda alys Europany� pa�tagtlarynda ilkinji gezek bu ga�duwsyz halky� gahryman�ylygy dogruda g�rr�� edil��r.

G�kdepe galasy synandan so� T�rkmen topragyny� doly basylyp alynmagyna gi� �ol a�ylypdyr. ?ondan �� yl ge�enso�, t�rkmenleri� harby ta�dan ikinji g��li merkezi hasap edilen Mary topragy-da basybalyjylara gutarnykly bo�un egdirilipdir. Maryny� rus paty?asyna uru?syz bo�un egmeginde Nurberdi hany� a�aly, Maryny� hany G�ljemal han we ogly Magtymguly han uly rol o�napdyrlar. G�kdepe galasy goral�arka i�lisleri� ozalky beren wadalaryny bozup, t�rkmenlere harby k�mek bermezligi-de Maryny� Russi�any� d�z�mine me�letin girmegine seb�p bolan sy�asy �agda�lary� biridir. T�rkmen han-begleri i�lisleri� bo? wadalaryna ynanmaklaryny bes edipdirler.

Hywa we lebap t�rkmenleri ondan has ozal rus paty?asyny� gul�ulygyna d�?�pdirler. ��nki olar Hywa hanlygyny� we Buhar emirligini� d�z�minde ruslara tabyn edilipdirler. Netije-de G�kdepe galasyny� �ykylmagy T�rkmen topragyny� doly kolonial gara?lylyga d�?megine getiripdir. Bu elgaramalyk so�ra 110 �yllap dowam etdi. Gysga�a a�dany�-da, 1881 �yly� 12-nji �anwary t�rkmenleri� erkini� syndyrylan g�n�dir.

Sovet d�wr�nde G�kdepe galasyny� synan g�n�ni� �asyny tutmak-da, galany� gahryman�ylykly goralmagyny we tragiki �agda�da synmgyny asla �atlamak-da bolanokdy. Bu gadagandy. Di�e ge�en asyry� 80-nji �yllaryny� ortasynda SSSR-de ��tgedip gurmak sy�asaty ba?lananso�, bu barada dil �armak m�mkin boldy. Ilkinji bolup bu mesel�ni T�rkmenistany� �Agzybirlik� Demokratik Halk Hereketi gozgady. G�kdep�ni� �a?ululary we �erli ilat bilen ylala?yp, �Agzybirlik� 1990 �yly� 14-nji �anwarynda ilkinji gezek G�kdepe galasyny� synmagyny�, t�rkmen topragyny� rus paty?asy tarapyndan basylyp alynmagyny� �as g�n�ni belledi. �as g�n�ni� 14-nji �anwarda ge�irilse amatly boljakdygyny, ?onda h�kim�etleri� gadagan edenligine garamazdan, ilaty� �as g�n�ne gatna?yp biljekligini G�kdep�ni� �a?ululary salgy berdiler. Seb�bi ol g�n dyn� g�n�di.

T�rkmenistany� kommunistik dikmelerini� �Agzybirligi� bu d�wletli ba?langyjyna di?-dyrnak gar?y �ykmaklaryna garamazdan, k�lli t�rkmen bu ba?langyjy goldady. 1990 �yly� 14-nji �anwarynda G�kdepe galasyna 10 m��den gowrak adam �ygnandy. T�rkmenler ?onda sovet h�kim�eti �yllary i�inde ilkinji gezek �z gahryman ata-babalaryny� we t�rkmeni� milli erkini� syndyrylmagyny� simvolyna �wr�len gahryman G�kdepe galasyny� �as g�n�ni bellediler, dogduk topragy gorap wepat bolanlary� we n�hak gyrgyn�ylyga u�radylanlary� ruhuna degsin etdiler, olara hormat go�dular.

Bir �yl so�ra T�rkmenistany� kommunistik h�kim�etleri �Agzybirligi� ba?langyjyna e�e �ykyp, bu sen�ni resmi ta�dan bellemegi girizdiler. Olary bu �dime iteren zat � a�aklaryny� a?agyndan da�an�laryny� gidip barmagy we �Agzybirligi� il i�inde abra�yny� g�terilmegi boldy. Kommunistik h�kim�etler bu meselede: �Eger-de hereketi� ��ni alyp bolmasa, o�a �olba?�ylyk et!� di�en hileg�r sy�asatdan ugur aldylar.

G�kdepe galasyny� synmagyny� �as g�ni ?ondan so� her �yly� 12-nji �anwarynda bellenil��r. Ol k�lli t�rkmeni� dogduk topry gorap ba? go�an gahrymanlaryny� hatyra g�n�ne �wr�ldi. Biz milli �as g�ni mynasybetli �ag?y dilegler ed��ris: Sadakalary�yz kabul bolsun! �ten gahrymanlary� ruhlary ?at bolsun! Go�, olar �z nesillerinden razy bolsunlar!

T�RKMENISTANY� �AGZYBIRLIK� DEMOKRATIK HALK HEREKETI

استفاده از مطالب اين سایت با ذکر منبع بلامانع مي باشد