<address align="center"> Ajy hakykaty� bir kitaplyk g�rr��i AJY HAKYKAT (2) (Iki �yl h�k�metde. On �� yl oppozisi�ada).</address>

T�rkmenistan Sowet So�uzy dargandan so� �zba?dak d�wlet bolmaklyga ta��armydy?
Bu soraga t�rkmen halky maddy, ahlak hem medeni ta�dan ta�yndy di�meklige doly esas bardy. Sowet h�kimi�eti �yllarynda bizi� halkymyz ylymly, bilimli halk bolup �eti?ip, s�z�� doly manysynda h�zirki zaman durmu?yna u�gunla?an halklary� hataryndakylary� birisi bolup bar�ardy. Ol demokrati�any� bosagasynda durdy. Bir �dim ��e �tse, T�rmenistan demokratik d�zg�nli d�wlete �wr�lip biljekdi. ��ne T�rkmenistan ��e, demokrati�a tarap gitmedi-de, yza, feodalizme tarap ��redi. �ogsam bolmasa demokrati�any� tarapynda �yky? eden hem etjek g��ler �urtda azlyk edenokdy. Olary� d�rli pikirli hem d�?�njeli adamlar bolandyklary, d�n��gara�?larny� tapawutlan�andygy hem aralarynda d�r�n bolgusyz dawalar birle?ip bir g��je �wr�lmeklerine p�sgel�ilikler d�redipdi. T�rkmenistanda ilkinji bolup demokrati�any� ba�dagyny g�teren �Agzybirlik� demokratik halk hereketi hem onu� �olba?�ysy Nurberdi Nurm�mmedowdyr. Bu gurama t�weregine m��ler�e adamyny toplap bilip, uly bir sy�asy g��je �wr�lip, ?ol hem ?u wagtky �urdy dolandyran we dolandyr�an, h�kimlik ed��n gatlagy� ��regine wehim sal�ardy. Bu gatlak h�kimligi elinden aldyrmajak bolup, �Agzybirligi� hem onu� �olba?�ylarny� gar?ysyna hy�anat�ylykly i?ler ge�irdi. �Rus jemgy�etini�, ruslary �Agzybirligi� �st�ne k�?g�rip, �Agzybirligi� millet�ilikde a�yplady. T�rkmenistanda g��j�p bar�an demokratik prosesi� ��ni almakda h�k�meti� eden bu prowokasi�asy �ol aldy. Henize bu g�ne �enli ruslar hem rus dilli t�rkmenler �Agzybirligi� millet�ilikde a�yplap, �zlerini t�rkmen k�p��liginden a�ry tutup gel��rler. Olar �zlerini G�nbatara ��ewropa pikirli t�rkmenler hem t�rkmenistanlylar� h�km�nde tanatjak bolup jan ed��rler we t�rkmen halk k�p��ligini yza galak, entek tire-ta�pa �ilesinden �ykyp bilm�n, k�ne adat-d�zg�nlere �ola?yp ��ren adamlar edip g�rkezjek bol�arlar. ?e�le �alan pikirleri �a�rad�an alymsumaklardan ?�hrat Kadyrowy� adyny tutsa bolar. Ol il i�inde entek bar bolan �k��e tireparaz�ylygny� jemgyeti� �a?a�?yna �z t�sirini �etir��n uly sosial faktor hasap edip, ��e gitmekligi� ters �ollarny salgy ber��r. Bir g�rse� ol �urdu� par�alanmagyny�, �agny tireler esasynda T�rkmenistany� bir giden ki�ijik d�wletlere b�l�nmegini� tarapynda �yky? ed��r, bir g�rse� hem t�rkmenleri �tireler milleti� atlandyryp, bela k�r�gini� ?u meselededigini a�dyp bir zatlar di�jek bol�ar, ��ne n�me di�jek bol�anyna �zem d�?�nme��n bolarly. D�n��de bar bolan hemme milletler tirelerden dur�arlar. Bu � aksioma. O�a a�ratyn bir many berjek bolup, arryg�y gynap oturmak gerek d�lmik� di��rin.

T�rkmenistanda d�wleti dolandyr�anlary� aglabasy hemi?e ruslar hem rus dilli t�rkmenler bolup geldiler. Olar halky� i� sowatly b�legi hasaplanypdylar hem �hli ygty�arlyklar ?olary� ellerine berlipdi. �zba?daklyk alnandan so�ra demokratik me�illi adamlar �z aralarynda birigip t�ze h�k�met d�redip, i?l�p ba?lamak�ydylar, ��ne Ny�azow d�rli �ollar bilen olary� agyzlarny alardyp bildi. Bu topara �Agzybirlikden� ba?ga�, �Demokratik �s�? parti�asy�, Komparti�a, k�p sanly erkin pikirli �urnalistler, d�redijilik intelligensi�asyny� wekilleri gir��rdi. �Sowet edebi�aty� �urnalyny�, ��a?kom�, �Edebi�at we Sungat� gaz�etlerni� i?g�rleri demokratik �zgeri?leri� ge�irilmegi ugrunda otlukly makalalar bilen �yky? ed��rdiler. ?ol wagtlar Muhemmetmyrat Salamatow �Da�an� atly �z�ni� birinji gara?syz, sy�asy �urnalyny �ykaryp ba?lapdy. Zehinli �azyjylardyr, ?ahyrlar Bapba G�kle�, Akmyrat ?ir, Rahym Esen, Ba�ram J�tdi, A?yrguly Ba�ry we ba?galar �z d�wr�ni �t�ren k�ne h�k�meti syndyrmak ��in o�a berk urgular edip ba?lapdylar. Ny�azow �z�ni� administratiw ygty�arlyklaryny ulanyp, gar?ysyna �ykanlary� hemmesinden dynmagy ba?ardy. Akmyrat ?iri hem Bapba G�kle�i ol hel�k�ilige u�radyp, �ok etdi. Muhemmetmyrat Salamatowy� �Da�anjyny� gadagan etdi, onu� �z�ni, entek okuw �a?yna �etmedik �agalarny gizlin gulluklary� i?g�rlerine urduryp, sesi �ykmaz �aly etdi. Ba�ram J�tdini hem A?yrguly Ba�ryny i?lerinden a�ryp, olary �zba?dak i?lemez �aly etdi.

Milli demokratik g��leri� go�beren birinji �al�y?y T�rkmenistanda �a?a�an etniki ruslary alga almazlyk boldy di�sem, �al�y?masam gerek. H�zirki wagty� her bir demokratik d�wletden ed��n talaby, �urtda �a?a�an azlyklary� hak-hukuklaryny i�mezlik, olary hi� bir j�htden kemsitmezlik bolup dur�ar. Gynansagam, gara?syzlygy� ilkinji �yllarynda T�rkmenistany� halkyny� rus b�legine �gelmi?ekler�, �basybalyjylar� h�km�nde garaldy. Ruslary� eden �amanlyklary �i?irlip, �ag?ylyklary �a?yryldy. Ruslar �urdy terk edip gitseler, t�rkmenleri� �r�si gi��p, �zba?dak d�wlet gurmak olar ��in has �e�il d�?��jak �aly bolup g�r�ndi. Ruslar hem �zlerini� �ekirlip ba?lanandyklarny du�up go?larny da�yp, Ors�ete g��p ba?ladylar. Bu tendensi�a rus h�k�metem uly itergi berdi. Ol T�rkmenistanda hem ozalky Sowet So�uzyny� be�leki respublikalarynda �a?a�an etnik ruslary� hemmesini �z watanda?lary di�ip yglan etdi hem Ors�et Dumasynda bu mesele bo�un�a ��rite komitet d�retdi. Ors�edi� bu eden hereketinden so�ra ruslary� g��e-g��ligi hasam beter g��jedi.

Bu, elbetde, T�rkmenistanda h�kimlik ed��n gatlagy� ha�ryna boldy. Ny�azow mundan pe�dalanyp, �zba?dak t�rkmen d�wletini gurjak di�en bahana bilen, ur-tut ruslary tiz wagty� i�inde �urtdan �ykyp gider �aly edip ba?lady. Be�le sy�asatdan Ny�azow go?a pe�da g�r�pdi. Birinjisi, t�rkmenleri� ruslar bilen birle?mek �ti�a�lygyny� ��ni almak bolsa, ikinjisi, ruslara gar?y ?e�le sy�asat alyp baryp, G�nbatary� ��nde �z�ni Russi�a tabyn bolmadyk, �zba?dak sy�asat�y h�km�nde g�rkezmek bolupdy. Elbetde, bu G�nbatara �akman durmady, seb�bi G�nbatar Ors�eti Orta Azi�adan gysyp �ykarmak sy�asatyny g�z ��nde tut�ardy.

Rus demokratik g��leri bilen t�rkmen demokratlary hi� ha�an birle?mez, bir dil tapmaz �aly Ny�azow d�rli usullary, ?ol sanda hapa tilsimleri hem ulanypdy, ?u wagta �enli hem ulanyp gel��r. T�rkmen auditori�asyny� ��de �yky? edip, ol ruslary� basybalyjykly sy�asat alyp baryp, t�rkmenleri �sgerm�n gelendiklerni, t�rkmenleri ezendikderni a�dyp, indi ruslar bilen bellisini edip, olara T�rkmenistandan go?laryny sa�latjakdygyny nygtasa, rus auditori�asyny� ��nde �yky? edip, olary t�rkmen millet�ilerinden gorajakdygyny wada ber��rdi. �eke bir wada bermegem d�l, ol t�rkmenleri� yza galak adamlardygyny, olary� ruslardan entek k�p zatlary �wrenmelidigini, ?ol sanda kirini �uwmagy-da bilmelidigini a�dyp, bizi� ?ntek-entekler ruslara m�t�� bolup, olary� tejribesinden pe�dalanmaly boljakdygmyzy �z �yky?larynda �wran-�wran ga�talapdy. Ol bir �yky?ynda �meni� a�alymam rus, oglum-gyzymam rus. Sizden a�rylyp men nir� gide�in� hem di�ipdi.

Ny�azow Sowet So�uzyny� �ykylmazyny� ��i syrasy hem �ykylanyndan so�ky birinji �yllarda t�ze t�rkmen d�wletini gurup, halky bol�ulykda �a?atjakdygyny yzly-yzyna wada beripdi. Ol: �indi �zba?dak d�wlet bolduk, �z�miz �z�mize hoja�yn, ba�lygmyz bolsa �ere-g�ge syganok, ol ba�lyklar halka hyzmat eder, ��kisi �aly Merkeze iberilmez, biz t�rkmenleri d�n��ni� hemme �erlerinde ga�?aryp gezer �aly ederis, Kuwe�tde halk n�hili �a?a�an bolsa, t�rkmenleri hem ?onu� �aly �a?adarys, t�rkmenleri i?letm�n, �atyp i�er �aly ederis, her t�rkmen ma?galasyny� g�leli sygry bolar, �mersedes� ma?yny bolar,,,� di�en �aly bo? s�zler bilen ilaty� garnyny do�urdy.

Ol �eke bir wadalar bermek bilenem ��klenm�n, k�rhanalara, bazarlara a�lanyp, g�nde-g�nde adamlar bilen du?u?yp, her hepde-de di�en �aly ha�sam bolsa �urdu� da? ra�onlarny� birisine sapar edip, �okarda a�dan s�zlerni� bo? s�zler d�ldigini, i? ��z�nde ?e�le boljakdygyny g�rkezmeklige �aly?�ardy. Ol wagtlar halk hi� bir zady� �okluk �a-da bolmasa �etmez�ilik ed��ninden entek horlananokdy.

Ny�azowy� t�rkmenleri� ynamyna girmek ��in eden akylly hereketlerni� birisi h�km�nde A?gabatda hem T�rkmenistany� be�leki ?�herlerinde �zba?yna ja� salmak�y bolan ma?galalara �erler pa�lap bermegi, ol �erlerem ��ki �aly 600 kwadrat metrden d�l-de, 1200-den 1800 kwadrat metre �enli k�peldip pa�lap bermegi karar edenligidir. Bu ili� g�z�ne erkinligi� a�dy� bir delili bolup g�rn�pdi.

Ny�azow Sowet So�uzy �ykylan badyna di�en �aly, ara k�p salym salman, T�rkmenistany� komparti�asyny bir g�ni� i�inde dargadyp, onu� deregine demparti�any d�red��ndigini yglan etdi. Ol komparti�any� agzalarny� arza berip demparti�any� agzalygyna ge�ip biljekdiklernem ?ol �ygnakda a�tdy. ?e�dip bir parti�adan ba?ga bir parti�a ge�meklik e?ik �al?andanam az wagt aldy. Komparti�any� agzalarny� k�birlerni� Ny�azowy� bu kararyndan n�giledikleri bilindi, ��ne olar �zlerni� bu du�gusyny da?yna �ykarmakdan saklandylar. Bu Ny�azowy� �ene bir �st�nligi boldy. ?ol g�nler Ny�azow ozalky Sowet So�uzyny� territori�asynda birinjileri� hatarynda depme halal �sa�lawlar� ge�irip, �z�ni prezident di�ip yglan etdi.

?undan so� Ny�azowy� pozisi�asy hasam berkedi. Ol halk bilen g�nde di�en �aly prezident h�km�nde du?u?yp, o�a ozalky beren wadalarny uly ynam bilen ga�talady. Ilat prezidenti� a�danlaryna �yny bilen ynandy. Il i�inde onda-munda ?undan gowy prezidenti� bolmajakdygy barada g�rr��ler �a�rap ba?lady.

Yzy bar...