كمينه شاعر تهيدستان و طنز پرداز اجتماعي

Turkmensahra

ترکمنصحرا

كمينه شاعر تهيدستان و طنز پرداز اجتماعي

رحيم كاكايي

سه شنبه 3 شهريور 1383

شرارهً پويايي تكامل اجتماعي در هستي و همبود اجتماعيِ كُند و رو به زوال صحرانشيني كه با جوهري از قهر طبيعت نيز به همراه است، رخنه مي كند. پايان و آغاز پرنگارترين آميزهً تضاد هاي تاريخي در كالبد صحرا به هم نزديك مي شوند. گويي در آستانهً روزي نو متمركز شده اند. گذشته، حال و آينده در يك گره سخت تضاد اجتماعي، تاريخي و روان شناختي درهم مي تنند و جهان ِ روان انساني باز آوردگاه ستيز نو و كهنه مي شود.
روندگي و خصلت دگرگوني هاي اجتماعي زندگي، شتاب رشد اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي را كه در توازن با بالندگي اقتصادي و فرهنگي ملت ها سمتگيري شده، تعيين مي كنند. ازاين رو جهش ها و ديگرگوني ها در بودِ اجتماعي آسياي مركزي، سرزمين و ماندگاهِ شاعركمينه در دوره تاريخي درحال گذار، داراي اهميت بسياري براي تكامل فرهنگي است. پژوهش پروسه پيدايي و بالندگي طنز منظوم در ادبيات ملي تركمن، امكان كاوش بسياري از پرسمان هايي را كه داراي اهميت تئوريكي هستند، مي دهد. اين امر پيش ازهمه مسئله شكل گيري، استقرار روش واقع گرايانه در ادبيات ملي تركمن، بالندگي آن در پروسه رشد و بهينه سازي آن است. براي اين امر بررسي ويژگي شكل گيري سنن حماسي ملي ؛ همكاري پيچيده فولكلور ملي و ادبيات در مراحل گوناگون تكامل آنها ؛ شناسايي نقش گونه اي همكاري مشترك ادبيات غيرملي يا تاثير آن بمانند فاكتورِ شتابگرِ تكامل ادبيات ملي ؛ تعيين گرايش عمده و چشم اندازهاي بالندگي آن بايسته است.
ادبيات كلاسيك تركمن، بلحاظ شرايط تاريخي و تكامل ناهمگون اجتماعي خود، هستي پيچيده و گاه ويرانگرانه اي را از سر گذارنده است. ازاين رو نمي توان گفت كه ميراث ادبي شاعران كلاسيك تركمن، بگونه اي كامل بدست ما رسيده است.
رويدادهاي تاريخِ ادبيات در هرگام خود و زندگي خودِ شاعران گواه براين امرهستند ( بمثل: شاعرمختومقلي مجبور مي شود كه سروده هاي خود را كه دراثر هجوم دشمنان از بين ميرفته، بارها بازنويسي كند).
كمينه شاعر و هجونويس بزرگ تركمن نيز در وحشتگاه بيداد اميران، خان ها و پادشاهان در سال 1770 ميلادي در خانوادهً تنگدست دهقاني زاده مي شود. اشعار و طنز هاي منظوم كمينه، نخست دربيان شفاهي در بين مردم حفظ و سپس در دوران شوروي سابق، در جمهوري تركمنستان براي نخستين بار در شكل اثر نوشتاري از چاپ بيرون مي آيد. كمينه افشاگر جنايت و بيدادگري فرمان روايان و فئودال ها است. اين بيدادگري را وي در اشعاري چون � فقر � ، � تهيدست � و � قاضي من � آشكارا بازتاب مي دهد. مانيفستِ رسالت ادبي كمينه، آفرينگريِ نوين او در ساختِ طنز منظوم در سامانِ ادبيات تركمن و سخنسراي تهيدستان بودن است. شاعر و طنزپردازي سازش ناپذيركه پرتحرك ترين بخش اجتماعي آثار او ستيزش با مالكان فئودال، ستمگري و بهره كشي خودكامان زمانه خودِ او است. آثار شاعر را نمي توان جدا از عوامل عيني موجود در هستي جامعه و بينش هاي برخاسته از شرايط اقتصادي و اجتماعي در نگر گرفت. او دربرابر بذرِ نفاق و بدبيني ميان ملت كه سياست ستمگران و بيدادگران زمانه است، خواهان يگانگي مردم در برابر شاهان ايران، اميران بخارا و خان هاي خيوه است. او آسماني آرام و جميل برفراز مردم خويش مي خواهد. او هجونويسي است درجويش و پويش آفرينندگي و آگاه از محيط اجتماعي خود. شاعري با تجربه اجتماعي كه سروده هايش همسانِ خلاقيت خويش در ساختِ زندگي اجتماعي نيز يافت مي شود.
زايش و پيدايشِ �آرمان هاي انسانيِ� كمينه نه با عصاي سحرآميز معجزه، بلكه با رستاخيز نوگرايي در هنر سخنسرايي او است كه بيان پرخاشگرانه اي در برابر حقارت اجنماعي توده ها است و با برندگي انكار ناپذيري براي برابري، عدالت و عليه بيداد سخن مي راند. سخنان او به رمانتيسم مترقي نزديك و بدور از ستايش ارزش هاي سنت گرايانه است. از اين رو است كه وي مي توانست چكامهً خود را از متنِ آينده بردارد.
طنز منظوم صفتِ جدانشدنيِ روش كمينه است. وي آفرينگر اوضاع طنزآميز پرشماري است كه درآن نه تنها خصايص نادلپذير جهان حاكم، بلكه آزمندي، ظلم ، ستم پيشه گي فئودال ها و فقرنيز مسلط است و شاعر چهره پرداز آن مي شود. در نوشته هاي كمينه بسياري پيشامد ها و رخدادها به روشني يادآور لطايف ملي هستند و آشكارا به سنن فولكلور تركمن بر مي گردند. از اين رو فرا گرد شديد پژوهش عميق زندگي مردم در تكامل تاريخي آن ازيك سو، بهره مند شدن اسلوب هنري و بارز كمينه براي ترسيم حقيقي واقعيات ، ازسوي ديگر نشانهً ژرفش تداوم اصول واقع گرايي در ادبيات تركمن است.
كمينه شكل گيري منطقي و تكامل سپسين ساخت ادبي در شكل طنز منظوم را در گستره ادبيات تركمن بيانگر است. گسترش مرزهاي جغرافيايي و زماني رويدادهاي طنز، دايرهً شخصيت هاي اصلي و تصور لايه هاي اجتماعي در آثار كمينه به روشني پيدا است. طنز اجتماعي و منظومِ بكار رفته در آثار كمينه، شيوه خاص بازآفريني هنري تصوير جهان و بمثابه ساختار مسلكي و پرمضمون ، سبك و اسلوب بارز خود را دارد و معيار عيني براي داوري جامعه در آن هست. هنرِ سخن و گفتار، اين است فرا وظيفه طنز اجتماعي كه هجونويس بزرگ ما بخوبي از عهدهً آن بر آمده است. آثار كمينه كيفيت نويني را در بلوغ ادبيات طنز منظوم تركمن آفريد.
براي هنرمندي كه روي آثار تاريخي كار مي كند، پي بردن به قانونمندي هاي تكامل اجتماعي حتمي است و به تعميق تاريخ ادبيات بمثل تركمني ياريگر خواهد بود. به همراه اين، گسترش بيشتر عرصه عمل طنز به غني سازي شيوه هنري، ژرفتر شدن روان شناختي در تصوير شخصيت اصلي، به ايجاد تناسب هاي پيچيده تر اثر، بازتاب پيوند جزء وكل و به تكامل غني ساختن زبان ادبي كمك مي كند. طنز اجتماعي و منظوم ، فرا وظيفه پژوهشِ حقايق ژرف هنري _ جامعه شناسي و استتيك، دريافتن فلسفي پديده ها و پروسه هاي هستي انساني، بازتاب حقيقت مسلم زندگي در همه كمال آن، تناقض ديالكتيكي و پيچيدگي آن را دارد. طنز اجتماعي و منظوم پايه محكمي براي طرح و حل روش شناسانه ، ايدئولوژيكي و استتيكي مسئله مرتبط با تكامل سبك و اسلوب طنز و جاي آن در پروسهً ادبيات ملي مي دهد. حقيقت زايش طنز درهر ادبيات ملي، بحق بمانند گاهِ مهم در بالندگي آن، بمانند نشانگرِ نهايي بلوغ تدريجي آن، دستيابي آن به رشد انديشه اي _ هنري و بمانند نشانه پتانسيل هنري بزرگ آن ارزيابي مي شود.

استفاده از مطالب اين سایت با ذکر منبع بلامانع مي باشد